ბოლოდროინდელი ცვლილებები ოდენობებზე - რა სურათი გვაქვს ახლა
ნარკოტიკულ საშუალებათა არასამართლიანი ოდენობები ქართულ კანონმდებლობაში კვლავ პრობლემად რჩება. ბოლო პერიოდში საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებისა და კანონში შეტანილი ცვლილებების შემდგომ სურათი მცირედით შეიცვალა. თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ საკითხი კომპლექსურ ცვლილებებს საჭიროებს, თამამად შეიძლება ითქვას, რომ დღეს მოქმედი ოდენობები კვლავ უსამართლოდ მაღალი სასჯელების წინაპირობად რჩება.
„მოსახმარად უვარგისი ოდენობები“
2020 წელს საკონსტიტუციო სასამართლომ ნარკოპოლიტიკის სფეროში ცვლილებების თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება მიიღო - სასამართლომ მოსახმარად გამოუსადეგარი ოდენობით ნარკოტიკის ფლობისთვის თავისუფლების აღკვეთის გამოყენება არაკონსტიტუციურად ცნო.
მოსარჩელეები ამბობდნენ, რომ შპრიცში ანაფხეკის სახით აღმოჩენილი ოდენობით, ერთ შემთხვევაში 0.00000126 გრამი, მეორე შემთხვევაში 0.0003 გრამი მეტამფეტამინის ფლობისთვის თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობა, არღვევდა ადამიანის წამების, არაჰუმანური, სასტიკი ან პატივისა და ღირსებისშემლახველი სასჯელის გამოყენების კონსტიტუციურ პრინციპს.
როგორც ანგარიშში - „ნარკოპოლიტიკა საქართველოში 2020 წლის ტენდენციები“, განმარტებულია, სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებულ არაერთ ნივთიერებას, მათ შორის, მეტამფეტამინს, კანონმდებლობა არ განუსაზღვრავდა მცირე ან სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საწყის ოდენობებს. ამის გამო, მეტამფეტამინის შემთხვევაში, 1 გრამამდე ოდენობის ნებისმიერი დოზა, დიდ ოდენობად კვალიფიცირდებოდა, განურჩევლად იმისა, ოდენობა მოსახმარად ვარგისი იყო თუ არა. ასეთ ვითარებაში, კანონი თავისუფლების აღკვეთის შეფარდებას უშვებდა ისეთ შემთხვევაშიც, როდესაც ნარკოტიკული საშუალების მოხმარებისგან ანდა გავრცელებისგან საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის საჭიროება არ იკვეთებოდა.
„ხსენებული გადაწყვეტილების თანახმად, არის თუ არა ნარკოტიკული საშუალების მოსახმარად გამოუსადეგარი ოდენობა, კონკრეტული საქმის გარემოების ინდივიდუალური შეფასების შედეგად უნდა დადგინდეს. საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, ბრალდების მხარის და საქმის განმხილველი სასამართლოს (სათანადო ცოდნის მქონე სპეციალისტის დახმარებით) შესაფასებელია, არის თუ არა აღმოჩენილი ნარკოტიკული საშუალება ანდა ნარკოტიკულ საშუალებათა ნარევი მოსახმარად გამოსადეგი ოდენობა.
გადაწყვეტილებამ საერთო სასამართლოს მიანდო საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი იმ კონსტიტუციური სტანდარტის სათანადო დაცვა და აღსრულება, რომელიც, მოსახმარად გამოუსადეგარი ნარკოტიკული საშუალების შეძენისა და შენახვისათვის, სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენებას გამორიცხავს“, - ვკითხულობთ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ ანგარიშში.
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შედეგი
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან გამომდინარე პრაქტიკა ამავე ორგანიზაციამ შეისწავლა. „სოციალური სამართლიანობის“ცენტრის ცნობით, განჩინებამ უშუალო გავლენა იქონია მსჯავრდებულთა ნაწილზე, რომელთაც სააპელაციო სასამართლოსთვის მიმართვის გზით, განაჩენის გადასინჯვის მოთხოვნის შესაძლებლობა მიეცათ.
„ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ, ამ კონკრეტული საფუძვლით საქმეთა ხელახალი განხილვის თაობაზე სტატისტიკური მონაცემები არ მოგვაწოდა, აღრიცხვის მსგავსი საფუძვლის არარსებობის მოტივით. თუმცა ზოგადად გვაცნობა, რომ 2020 წელს, სულ ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო, 84 შუამდგომლობა განიხილა და მათგან 33 დააკმაყოფილა.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოდან მიღებული ინფორმაციის თანახმად კი, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 4 ივნისის განჩინების საფუძველზე, სასამართლოს წარედგინა სულ 161 შუამდგომლობა, საიდანაც დაკმაყოფილდა 30“, - ვკითხულობთ ანგარიშში.
ორგანიზაცია ასევე აღნიშნავს, რომ საკითხის შესასწავლად ასევე დამუშავდა თბილისის სააპელაციო სასამართლოდან მიწოდებული 60 გადაწყვეტილებაც, რომელთაგან 58 იყო განჩინება მსჯავრდებულთა შუამდგომლობის დაუშვებლად ცნობის შესახებ.
„დაუშვებლად ცნობილ განჩინებათა ანალიზმა ცხადყო, რომ სასამართლო, განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე შუამდგომლობასთან ერთად, ყველა შემთხვევაში ითხოვდა მსჯავრდებულის მიერ სათანადო ცოდნის მქონე სპეციალისტის - ექსპერტის დასკვნას, რომელიც დაადასტურებდა, რომ აღმოჩენილი ნივთიერება მოსახმარად გამოუსადეგარი ოდენობა იყო. საქმეში ასეთი დასკვნის არარსებობა, ყველა შემთხვევაში შუამდგომლობის დაუშვებლად ცნობის საფუძველი გახდა“, - აღნიშნულია განცხადებაში.
8 ნარკოტიკული საშუალების ოდენობის განსაზღვრა
2021 წლის 5 მარტს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომლითაც 8 ნარკოტიკულ ნივთიერებაზე დადგინდა მცირე, სისხლისსამართლებრივი დევნის საწყისი, დიდი და განსაკუთრებით დიდი ოდენობები. საუბარია შემდეგ ნარკოტიკულ საშუალებებზე: ამფეტამინი, დეზომორფინი, LSD, MDMA, მეთკათინონი (ეფედრონი), მეტამფეტამინი, მეთადონი და ჰეროინი.
ნარკოპოლიტიკაზე მომუშავე ორგანიზაციების შეფასებით, აღნიშნული ცვლილებები ატარებს ზედაპირულ ხასიათს და არ პასუხობს ნარკოტიკების სისტემატური მომხმარებლის წინაშე მდგარ გამოწვევებს.
„მაგალითისთვის, კანონპროექტში ნივთიერება MDMA-სთვის განსაზღვრული ოდენობაა 50 მილიგრამი. ამავე დროს, ევროპის ნარკოტიკების და წამალდამოკიდებულების მონიტორინგის ცენტრის (EMCDDA) ანგარიშის მიხედვით, ევროპაში MDMA-ის აბში სუფთა ნივთიერების შემცველობა საშუალოდ 125 მილიგრამს შეადგენს. ნივთიერება ჰეროინის შემთხვევაში, რეგულარული და დამოკიდებული მომხმარებლის ერთჯერადი დოზა, ხშირ შემთხვევაში, შეადგენს 50- 100 მილიგრამს, ანუ, ახალი კანონით განსაზღვრულ ოდენობაზე 10-20-ჯერ მეტს“, - ვკითხულობთ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ ანგარიშში.
შესაბამისად, მათივე შეფასებით, განხორციელებული ცვლილებები, არ მიემართება ნარკოტიკული საშუალებების მომხმარებელთა სწორედ იმ კატეგორიას, რომელთა უფლებრივი მდგომარეობაც ყველაზე მეტად საჭიროებს გაუმჯობესებას.
მათივე თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს საერთაშორისო სტანდარტი ნარკოტიკული თუ ფსიქოტროპული ნივთიერებების ოდენობების განსაზღვრის თაობაზე და მას ყველა ქვეყანა საკუთარი შეხედულებისამებრ ადგენს, ცვლილებამ უნდა უზრუნველყოს სამართლიანი ბალანსი ბრუნვიდან ამოღებულ ნივთიერებათა გავრცელების კონტროლსა და მომხმარებლის უფლებებს შორის.
„ამ თვალსაზრისით, ბუნდოვანია, თუ რა პრინციპით განისაზღვრა დასახელებულ ნივთიერებათა მოხმარების ერთჯერადი დოზები, ამიტომ, ახლებურად ჩამოყალიბებული ოდენობები მოხმარებასთან დაკავშირებული ეფექტის გამომწვევ ოდენობად ვერ მიიჩნევა“, - წერია ანგარიშში.
ექსპერტების შეფასებით, სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული რამდენიმე ნივთიერების ოდენობის ახლებური მოწესრიგების გარდა, ვითარება სახელმწიფოს მხრიდან სისტემური და ფუნდამენტური ნაბიჯების გადადგმას მოითხოვს.
სწორედ აქ უნდა აღინიშნოს 2017 წელს ნარკოპოლიტიკის პლატფორმის ავტორობით მომზადებული ძირეული ცვლილებების კანონპროექტი, რომლის ერთ-ერთი მთავარ მიმართულებას სწორედ ოდენობების სამართლიანად განსაზღვრა წარმოადგენდა. უწყებათაშორის ფორმატში შეხვედრებისა თუ შემდეგ უკვე არშემდგარი რეფორმის მთავარი მიზეზიც სწორედ ნარკოტიკული საშუალებების ოდენობების საკითხი გახდა. შესაბამისად, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ოდენობების თემა ნარკოპოლიტიკის სფეროში ყველაზე პრინციპული და მნიშვნელოვანი საკითხია, მასზე მოდის სამართალდამცავი უწყებების ყველაზე დიდი წინააღმდეგობა.
არაერთი საერთაშორისო თუ ადგილობრივი ორგანიზაციის, მათ შორის სახალხო დამცველის აპარატის მთავარი რეკომენდაცია ნარკოპოლიტიკის სფეროს სწორედ ძირეული და კომპლექსური რეფორმირებაა.
ავტორი: ნათია ამირანაშვილი
