ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამები და არსებული ბარიერები
რეპრესიული ნარკოპოლიტიკა, პრობლემური მოხმარება და სამკურნალო/თერაპიულ პროგრამებზე არასაკმარისი ხელმისაწვდომობა – ეს საკითხები ნარკოპოლიტიკის ერთიან ეროვნულ სტრატეგიაში ქვეყნისთვის კვლავ ურთულესი გამოწვევაა, ხოლო პრობლემების გადაჭრის გზებზე მკაფიო პასუხი, ისევ ბუნდოვანი.
ამ პუბლიკაციაში ძირითადი ყურადღება ჩანაცვლებითი თერაპიასა და სამკურნალო დაწესებულებებში არსებულ გამოწვევებსა და ბარიერებს დაეთმობა.
საგულისხმო გარემოებაა, რომ ჯანდაცვის სამინისტროს ცნობით, მიმდინარე წლის 24 აპრილის მდგომარეობით ოპიოიდებით ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამაში მონაწილე აქტიური ბენეფიციარების რაოდენობა 11200 მოქალაქეს შეადგენს, მათ შორის, კი 75 ქალია.
ამავე ინფორმაციის თანახმად, ქვეყნის მასშტაბით ჩანაცვლებითი თერაპიის 21 განყოფილება ფუნქციონირებს.
თუმცა, მიუხედავად ამ მოცემულობისა, მომსახურების მიღებისას არსებობს სხვადასხვა ტიპის პრობლემები, რაზედაც თავად სათემო ორგანიზაციები და დარგის ექიმები საუბრობენ.
რაც შეეხება ქვეყანაში არსებულ მომსახურების ცენტრებს,
საქართველოში ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარებით გამოწვეული დარღვევების მქონე პირებისათვის ხელმისაწვდომია ორი ტიპის მკურნალობის სერვისი – ოპიოიდების
აგონისტებით თერაპია (ოათ) და აბსტინენციაზე ორიენტირებული მკურნალობა, მათ შორის, დეტოქსიკაციური მკურნალობა.
ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამები ხორციელდება ორი მედიკამენტის – მეთადონის ან სუბოქსონის (ბუპრენორფინი + ნალოქსონი) გამოყენებით, ხოლო აბსტინენციაზე ორიენტირებული მკურნალობა მოიცავს დეტოქსიკაციის პროგრამას პირველადი ხანმოკლე ფსიქო-ფიზიკური რეაბილიტაციის კურსით.
• რას მოიცავს ოპიოიდების აგონისტებით თერაპია
დასაწყისისთვის უნდა აღინიშნოს, რომ მეთადონით ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამას მხოლოდ შპს „ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და ნარკომანიის პრევენციის ცენტრი“ ახორციელებს, პროგრამას კი სახელმწიფო სრულად აფინანსებს.
როგორც უკვე აღინიშნა, ქვეყნის მასშტაბით არსებობს მომსახურების 21 ფილიალი, მათგან 2 კი თბილისსა და ქუთაისში მდებარე პენიტენციურ დაწესებულებებში ფუნქციონირებს.
• ექიმი ნარკოლოგი ჩანაცვლებით თერაპიებსა და არსებული სისტემის ბარიერებზე
ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამის ფუნქციონირებასა და აღნიშნულ პროცესში არსებულ ბარიერებზე ექიმი ნარკოლოგი თათა ასათიანი საუბრობს.
როგორც ნარკოლოგიური კლინიკა „ლიბერტასის“ სამედიცინო დირექტორი, თათა ასათიანი განმარტავს, ოპიოიდებზე დამოკიდებულების მკურნალობა 2 ძირითად მეთოდს მოიცავს – ეს არის ფხიზლად ცხოვრებაზე ორიენტირებული მკურნალობა, და ოპიოიდების ჩანაცვლებითი თერაპია, რომლის შემთხვევაშიც ასევე, სხვადასხვა მეთოდები არსებობს.
• ჩამნაცვლებელი პრეპარატით ხანმოკლე დეტოქსიკაცია, როდესაც დამოკიდებულ პაციენტს საშუალება ეძლევა, მიიღოს ჩამნაცვლებელი პრეპარატის კლებითი დოზები, არაუმეტეს 1 თვის მანძილზე.
• ჩამანაცვლებელი პრეპარატით ხანგრძლივი დეტოქსიკაცია, ასევე ჩამანაცვლებელი პრეპარატის კლებითი დოზებით, 1 თვეზე მეტი ვადის განმავლობაში.
რაც შეეხება, მხარდამჭერ თერაპიებს, ანუ შემანარჩუნებელ მკურნალობას, ექიმი ნარკოლოგი ამბობს, რომ ამ შემთხვევაში, ჩამანაცვლებელი პრეპარატის არა კლებადი, არამედ სტაბილური დოზით მიმდინარეობს.
ვადები კი შემდეგნაირად ნაწილდება: ხანმოკლე მხარდამჭერი თერაპიის დროს მკურნალობა 6 თვემდე გრძელდება, ხანგრძლივი მხარდამჭერი თერაპიის დროს კი 6 თვეზე მეტი.
„ამ ეტაპზე, საქართველოში ძირითადად ხანგრძლივი მხარდამჭერი, ანუ შემანარჩუნებელი, ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამები ფუნქციონირებს.
ასეთი ტიპის თერაპია 2 სახისაა, ესენია: მეთადონითა და სუბოქსონით ჩანაცვლებითი თერაპიები, ორივე შემთხვევაში პროცესი ხანგრძლივია და მკურნალობას შემანარჩუნებელი სახე აქვს.
მეთადონით მხარდამჭერი დეტოქსიკაციის პროგრამები ხელმისაწვდომია პენიტენციური სისტემის მხოლოდ ორ მიმღებ დაწესებულებაში - თბილისის N8 და N2 დაწესებულებებში.
ზოგადად, მკურნალობის ეს მეთოდი – აგონისტებით მხარდამჭერი თერაპია ზიანის შემცირების პროგრამასს გულისხმობს. მტკიცებულებებზე დამყარებული მედიცინის მიერ, იგი მიჩნეულია, ოპიოიდებზე დამოკიდებული პირების მკურნალობის, რეაბილიტაციის, სოციალური ინტეგრაციისა და ქუჩის ნარკოტიკებით გამოწვეული ზიანის შემცირების ყველაზე ეფექტური საშუალება“, – აღნიშნა თათა ასათიანმა.
როგორც ექიმმა დაამატა, თერაპიის ერთ-ერთი მიზანი დეკრიმინალიზაციასა და პაციენტების ფსიქო-სომატური მდგომარეობის გაუმჯობესებასთან ერთად, მათი რესოციალიზაციაა.
ეს უკანასკნელი კი ჩვენს ქვეანაში სრულფასოვნად ვერ ხორციელდება, რადგან პროგრამაში ჩართული პაციენტებს ეზღუდებათ მართვის მოწმობის აღება, ისინი ვერ ახერხებენ ასევე ნარკოლოგიურიდან ცნობის აღებას , რათა დაიწყონ სამსახური, არ ხდება სტაბილური ბენეფიციარებისთვის კუთვნილი დოზის გატანება, ეს ყველაფერი კი სოციუმში ინტეგრაციის თვალსაზრისით, დამატებით პრობლემებს წარმოშობს.
„პაციენტები, რომლებიც წლების განმავლობაში, ოპიოიდებით მხარდამჭერ თერაპიაში არიან ჩართულნი და რომელთაც პერიოდულად, სკრინინგი, ქიმიოტოქსიგოლოგიური ანალიზი უტარდებად, მათ შემთხვევაში, აუცილებელია მოხდეს კუთვნილი დოზის გატანება, რაც ჩვენს ქვეყანაში ხელმისაწვდომი არ არის.
საზღვარგარეთ არის ძალიან კარგი პრაქტიკა, მაგ: ჩამანაცვლებელი პრეპარატის კუთვნილის დოზების შაბათ-კვირას გატანების, ასევე ზოგადად, მივლინებებში გატანების პრაქტიკა და ა.შ. ვფიქრობ, ამ კუთხით არსებული პრაქტიკა გადასახედია“, – აღნიშნა თათა ასათიანმა.
რაც შეეხება სუბოქსონით (ბუპრენორფინი + ნალოქსონი) ჩანაცვლების თერაპიას, ექიმის თქმით, ასეთი მხოლოდ ერთადერთი პროგრამაა, რომელიც სახელმწიფოს მიერაა დაფინანსებული და მას დიდი მოცვა არ აქვს.
„დანარჩენ შემთხვევაში ეს კერძო კლინიკებში ხდება, მათი მომსახურება კი ცხადია ფასიანია და არც თუ ისე იაფი. ვიტყოდი, რომ ეს სერიოზული ბარიერია, რადგან ადამიანს, რომელიც ფსიქოაქტიურ ნივთიერებებზეა დამოკიდებული, გარდა ჯანმრთელობისა, ფინანსური და სხვა მრვალი სერიოზული პრობლემები აქვს, აქედან გამომდინარე მისთვის დღეში საკუთარი კუთვნილი დოზის მისაღებად 30 ლარის მოპოვება მარტივი არ არის.
სწორედ აქედან გამომდინარე იქმნება მრავალი სხვა პრობლემები, როცა ჩანაცვლებით პროგრამაში ჩართული ბენეფიციარი ცდილობს, საკუთარი კუთვნილი დოზის გამოტანას და მეგობრებისთვის გაყოფას ან მის რეალიზაციას“, – აღნიშნა თათა ასათიანმა.
• აბსტინენციაზე ორიენტირებული მკურნალობა და ბარიერები დეტოქსიკაციის პროგრამაში
როგორც ზემოთ აღინიშნა, აბსტინენციაზე ორიენტირებული მკურნალობა მოიცავს დეტოქსიკაციის პროცესს, რომელსაც ხანმოკლე ფსიქო-ფიზიკური რეაბილიტაცია მოსდევს. ხორციელდება როგორც სახელმწიფო დაფინანსებით, ასევე პაციენტის თვითდაფინანსებით.
ჯანდაცვის სამინისტროს ცნობით, 2022 წელს სტაციონარული დეტოქსიკაციისა და პირველადი რეაბილიტაციის პროგრამით მხოლოდ 297-მა [(294 კაცი და 3 ქალი] ბენეფიციარმა ისარგებლა.
თათა ასათიანის თქმით, სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული რეზიდენტული სარეაბილიტაციო ცენტრი, რომელშიც პაციენტს დეტოქსიკაციის შემდეგ, უფასოდ მკურნალობა და მაპროვოცირებელი გარემოსგან მოშორება შეუძლია, არ არსებობს.
ექიმი ნარკოლოგი მიიჩნევს, რომ სერიოზული პრობლემები გვაქვს მკურნალობისა და რეაბილიტაცია/რესოციალიზაციის ასპექტში, რაც ართულებს ფხიზლად ცხოვრების შენარჩუნების პროცესს.
„რაც შეეხება, ჩანაცვლებითი თერაპიის პაციენტების რეაბილიტაციის პროცესს, როგორც უკვე გითხარით, ყველაზე ეფექტური საშუალება მტკიცებულებებზე დაყრდნობით შეგროვებული მონაცემებია.
ამ შემთხვევაში კი მნიშვნელოვანია ჩანაცვლებით თერაპიაში ჩართული პაციენტების ფსიქოსოციალური რეაბილიტაცია, რაც არა მხოლოდ მათი ფსიქო-ფიზიკური მდგომარეობის სტაბილიზაციას, არამედ ჩამანაცვლებელი პრეპარატის დოზების დროთა განმავლობაში შემცირებასა და მყარი რემისიის მიღწევას გულისხმობს.
საქართველოში კი მხოლოდ 1 დაფინანსებული ფსიქოსოციალური რეაბილიტაციის ცენტრია, რომელიც „ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და ნარკომანიის პრევენციის“ ცენტრის ბაზაზე არსებობს და რომელიც ჩანაცვლებითი თერაპიის პაციენტებს უფასოდ ემსახურება, თუმცა ამ ცენტრის მოცვა იმდენად უმნიშვნელოა, რომ ეს ზღვაში წვეთია.
მოგეხსენებათ, ფსიქოაქტიურ ნივთიერებებზე დამოკიდებულება ქრონიკული და პროგრესირებადი დაავადებაა. ეს არ გახლავთ დაავადება, რომლის განკურნებაც 2 და 3 თვეში ხდება, ეს არის რთული და ხანგრძლივი გამოჯანმრთელების პროცესი, რომლის პირველ ეტაპსაც დეტოქსიკაცია წარმოადენს და მისი ხანგრძლივობა 7-იდან 20 დღემდე გრძელდება“, – განმარტა თათა ასათიანმა.
მანვე აღნიშნა, რომ დეტოქსიკაციის პროცესში არსებობს კომპლექსური მიდგომა, რომელშიც პირველივე დღიდან ჩართულია: ნარკოლოგი, ფსიქიატრი, ფსიქოთერაპევტი, ნევროპათოლოგი, კარდიოლოგი და ა.შ.
ხოლო, ამ შემთხვევაში გარდა მედიკამენტოზური მკურნალობისა, აუცილებელია კლინიკურ-ლაბორატორიული კვლევები და სამკურნალო პროცედურები, რაც საკმაოდ დიდ ფინანსურ ხარჯებთანაა დაკავშირებული.
„საქართველოში სულ 12 ნარკოლოგიური კლინიკაა, სადაც დეტოქსიკაცია ხორციელდება და ზოგადად, საწოლფონდი 120-ს არ აღემატება.
იმხელა მოთხოვნის ქვეყანაში კი, როგორიც საქართველოა 120 საწოლი პრაქტიკულად, არაფერია. ეს ნიშნავს, რომ ქვეყანაში შესაძლოა, ერთდროულად მხოლოდ 120 ნარკოდამოკიდებულ პაციენტს უტარდებოდეს მკურნალობა.
რაც შეეხება სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული დეტოქსიკაციის პროგრამას, ამ შემთხვევაშიც ადგილები შეზღუდულია და გადამხდელუუნარო პაციენტებს საშუალოდ 2-8 თვე მდე ლოდინი უწევთ“, – განაცხადა ექიმმა და ყურადღება საკითხის სისტემურ ცვლილებაზე გაამახვილა:
• სტიგმა, პრევენცია და რეპრესიული ნარკოპოლიტიკა
„პრევენცია ერთი რგოლია, რომლის ჩამოყალიბებული სისტემა საქართველოში არ არსებობს, აქვს ფრაგმენტული ხასიათი, რაც შედეგზე ორიენტირებული ვერ იქნება და შესაბამისად, აბსოლუტურად არასაკმარისია“, – ამბობს თათა ასათიანი და მიიჩნევს, რომ უნდა ჩამოყალიბდეს მტკიცებულებებზე დამყარებული სისტემა, რომელიც საქართველოს რეალობას მოერგება:
„ამ შემთხვევაში პრევენცია შედეგს აუცილებლად გამოიღებს, თუმცა არა ხვალ და ზეგ, ამას დრო სჭირდება“, – აღნიშნა ასათიანმა.
ექიმი მიიჩნევს, რომ რეპრესიული ნარკოპოლიტიკა და სტიგმა, ეს არის ორი ფაქტორი, რომელიც კიდევ უფრო ამძიმებს ისედაც უმძიმესი მდგომარეობის მქონე დამოკიდებული ადამიანების ყოფას და აგვიანებს მათ დროულ მიმართვიანობას სამკურნალო სერვისებში.
„ეს იწვევს იმას, რომ დამოკიდებული პაციენტები სპეციალიზირებულ კლინიკებში კი არ მოდიან, არამედ სხვადასხვა სპეციალობის ადამიანებს მიმართავენ, რაც დამატებით პრობლემებს ქმნის. თუ ეს მიდგომები არ შეიცვალა, არანაირ სერვისს აზრი არ აქვს.
აუცილებლად ცალკე უნდა გამოიყოს, ქალების შემთხვევაში ორმაგი სტიგმის არსებობა და მათ მოთხოვნებზე მორგებული სერვისების არარსებობა ჩვენს ქვეყანაში.
მით უფრო, რომ ბოლო პერიოდში, როგორც ალკოჰოლზე, ისე ფსიქოაქტიურ ნივთიერებებზე დამოკიდებული ქალების რაოდენობა ქვეყანაში გაიზარდა.“ – განაცხადა თათა ასათიანმა.
• სამოქალაქო ჩართულობა და სათემო ორგანიზაციები ბარიერების კვალდაკვალ
როგორც უკვე ზემოთ აღვნიშნეთ, ჩამოთვლილი ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამებიდან სრულად მხოლოდ მეთადონის პროგრამა ფინანსდება, ხოლო რაც შეეხება სუბოქსონსა და დეტოქსიკაციის პროგრამას, ამ შემთხვევაში, დაფინანსება იმდენად მწირია, რომ ხელმისაწვდომობა პრაქტიკულად, შეზღუდულია.
საქართველოს ნარკოტიკების მომხმარებელთა ქსელის წარმომადგენლის, ლაშა აბესაძის მოსაზრებით, ჩანაცვლებითი თერაპიის და უფრო კონკრეტულად კი, მეთადონის პროგრამის უმთავრეს პრობლემა, მომხმარებლისთვის კუთვნილი დოზის არგატანება და ამასთან ერთად, მომსახურების ცენტრებთან არსებული ვითარებაა.
აბესაძის თქმით, სხვადასხვა რეგულაციებიდან გამომდინარე, ასევე მომსახურების გაუმართავი მეთოდის გამო, ადამიანების დიდი ნაწილი, რომელსაც სერვისი ესაჭიროება, მისაღებად ვერ მიდის – მათი დაყოვნების დოზა, მომხმარებლებზე აღარ არის დამოკიდებული, რადგან თავი რომც დაანებონ და აღარ მოიხმარონ, დეტოქსზე გადავიდნენ, არაფერი მათ ცხოვრებაში არ იცვლება.
„წარმოიდგინეთ, მეთადონის პროგრამა უფასოა, ანუ, ეს ნიშნავს, რომ ადამიანი სერვისის მისაღებად მივა და ამ პრეპარატს იმდენს დალევს, რამდენიც უნდა და სჭირდება.
თუმცა აქაც პრობლემებს ვაწყდებით, რადგან კუთვნილი დოზის გატანება ბენეფიციარისთვის ხელმისაწვდომი ისევ არ არის და უწევთ ისევ მომსახურების ცენტრებთან რიგში დგომა, რასაც თან კიდევ სხვა ტიპის პრობლემები ერთვის.
ჩანაცვლებით თერაპიაში ხელზე გატანება რომ არ ხდება, ეს არის ზოგადად სახელმწიფოს დამოკიდებულება ამ ადამიანებისა და საკითხის მიმართ, რადგან ძალიან ეშინიათ ადამიანებს რამე მისცენ, ნდობა არ აქვთ.
პრობლემებს ხედავენ იქ, წესით, სადაც არ უნდა იყოს, ამიტომ,
მნიშვნელოვანია პირველ რიგში, დამოკიდებულება შეიცვალოს“, – ამბობს ლაშა აბესაძე და სურათის უკეთ წარმოსადგენად მაგალითი მოჰყავს:
„ეს ეხება იგივე მართვის მოწმობებს, რასთან დაკავშირებითაც არათანაბარი პირობებია შექმნილი. აი, დავუშვათ, თუ ორი ბენეფიციარი პროგრამაშია ჩართული და ორივე ერთ დოზას იღებს, მათგან თუკი ერთს მართვის მოწმობა აქვს, მაშინ პრობლემა არ არის, ხოლო თუ მეორეს მოწმობა არ აქვს, ან ჩამორთმეული აქვს, ან სულაც არასდროს ჰქონია, ის ვერასდროს აიღებს.
თუ ვიღაცები მუშაობენ, მაშინ მოიფიქრონ კონტროლის მექანიზმი, მკაცრად გააკონტროლონ, რომ ამ ადამიანებმა ნარკოტიკები არ მიიღონ, მისცენ საშუალება ჩანაცვლებით თერაპიაში ჩაერთონ, სტაბილურ დოზაზე, მოწესრიგებული იყვნენ“, – აღნიშნავს ლაშა აბესაძე და მომსახურების ცენტრებთან შექმნილ ვითარებაზეც მიუთითებს.
მისი თქმით, სამართალდამცველების მხრიდან ბენეფიციარები კვლავ არიან თვალთვალისა და რეპრესიის ობიექტები, რასაც იგი დაუშვებლად მიიჩნევს და ამბობს, რომ არსებული პრაქტიკა უნდა შეიცვალოს:
„ეს სერიოზული პრობლემაა და ზუსტად ვიცი 1 ფასიანი სერვისცენტრი, სადაც ყოველ დღე, ერთი და იგივე მანქანა დგას და ამ ადამიანებს უყურებს.
თანაც შესაძლოა, ეს მხოლოდ თვალთვალით არ შემოიფარგლებოდეს, სულაც ვიღაცას კონკრეტულს ელოდებოდნენ, ეს არავინ იცის, მაგრამ ადამიანები სერვისის მიღების დროს არიან დაძაბულები და ეს ფაქტია.
ბოლო დროს პირადად არ მინახავს, მაგრამ არის ასეთი შემთხვევები და ამას შემდეგ მოჰყვება მთელი რიგი პროცედურები: პოლიციის მიერ გაჩერება, პირადობის მოთხოვნა, თუ იდენტიფიკაციას ვერ ახდენენ, ფოტოს გადაღება და ა.შ.
პრობლემა კი იმაში მდგომარეობს, რომ შეიძლება ნებისმიერი მოქალაქე გააჩერონ. მაგალითად, მარჯანიშვილის მეტროსთან სულ დგანან პოლიციელები, აჩერებენ ახალგაზრდა ბიჭებს, ფოტოებს უღებენ და ა.შ, ესეც დასაგმობია, რადგან თუ რამე კონკრეტული არ ხდება, მაშინ ამას რატომ აკეთებს პოლიცია?
მაგრამ, როდესაც ვსაუბრობთ თემზე, რომელიც მთელი ცხოვრება
ფიქრობდა, რომ კრიმინალი იყო, სულ გარბოდა-გამორბოდა, როგორც იქნა ჩათვალა, რომ სახელმწიფოს ეხმარება, გარეთ გამოდის და იგივე პრობლემას ხვდება, ეს მათ რესოციალიზაციას ხელს ძალიან უშლის.
ეს საკითხი ხშირად დამიყენებია უწყებათაშორის საკოორდინაციო საბჭოზე, პირისპირ ვერაფერს მეუბნებიან, მაგრამ ხანდახან მგონია, რომ ხან უფრო ნაკლებად და ხანაც უფრო მეტად ხდება.
შეიძლება სულ არ იყოს ზედა ეშელონის გადაწყვეტილებები და თვითონ განყოფილებები თავად და უცებ წყვეტენ, რა გააკეთონ“, – ამბობს ლაშა აბესაძე და ხაზს უსვამს საზოგადოებასა და სისტემაში არსებულ სტიგმებს, როგორც ამ საკითხის კიდევ ერთ მთავარ პრობლემას.
„ზოგადად, ორი სტიგმა არსებობს, ერთი საზოგადოების მხრიდან და მეორე თავად სისტემა. ადამიანების მხრიდან ამ სტიგმის დანგრევა ძალიან რთულია, მაგრამ პოლიციელების მოქმედებებიდან გამომდინარე, ნებისმიერ პროგრამასთან ახლოს მცხოვრები ადამიანები ფიქრობენ, რომ ის ადგილი არის ნარკომანების ბუდე.
საერთოდაც, ადამიანები, რომლებიც სერვისის მიღებისთვის მიდიან, იქაც თვითსტიგმაც კი ვერანაირად ვერ ინგრევა, რადგან ისევ ფიქრობენ, რომ საზოგადოებისთვის ისინი ჩვეულებრივი, მისაღები ნაწილი არ არიან, არამედ განსაკუთრებულ ვინმეს წარმოადგენენ, ვინც შესაძლოა დევნის ქვეშ იყოს“, – დასძენს ლაშა აბესაძე.
• თემის თვალით დანახული არარსებული რეაბილიტაცია
რაც შეეხება თერაპიასა და მკურნალობის 2 ეტაპს, ნარკოტიკების მომხმარებელთა ქსელის წარმომადგენლის თქმით, გარდა ჩანაცვლებითი თერაპიისა, არსებობს კონკრეტული მკურნალობა, რაც ორი ნაწილისგან შედგება:
„ერთი გახლავთ დეტოქსიკაცია და მეორე არის რეაბილიტაცია. დეტოქსზე სახელმწიფო თანხას გამოყოფს, მაგრამ იმდენად მწირია ეს თანხა, რომ თითქმის აზრი არ აქვს.
ამისთვის, მარტივ მაგალითს მოვიყვან: დაახლოებით 1 თვის წინ, ერთ-ერთ სამედიცინო დაწესებულებაში ვიყავი, რომელიც დეტოქსს აკეთებს და სადაც მსურველთან ერთად განცხადების გასაკეთებლად მივედით.
მოქალაქემ განცხადება დაწერა, მაგრამ ხელმძღვანელობაში გვითხრეს, რომ თვეში 5-ზე მეტი ბენეფიციარის მიღება არ შეუძლიათ და დაახლოებით 100 კაციანი რიგია, ეს კი ნიშნავს, რომ ადამიანს შეიძლება 20 თვე, ანუ დაახლოებით, 2 წელი მოუწიოს ლოდინი.
ასეთი რამ არასდროს არ მომხდარა, ამ პროგრამას მსურველები ძირითადად 2-3 თვე ელოდებოდნენ და ესეც ძალიან დიდი პრობლემა იყო, რადგან ეს არ არის რაღაც ოპერაცია, რომელიც გადაუდებელია და უნდა გაიკეთო, ამაზე ადამიანებს ბევრი აქვთ ნაფიქრი, გადაწყვეტილებამდე ბევრი ფაქტორის, მოტივაციის საფუძველზე არიან მისულები.
რაც შეეხება დეტოქსს, 4 -კვირიანი პროგრამაა, საშუალოდ 2 კვირას გრძელდება, გააჩნია რა პრეპარატს მოიხმარენ, შესაძლოა მეტ დროსაც გაგრძელდეს.
შემდეგ კი უკვე მნიშვნელოვანია რეაბილიტაცია, რომ ადამიანებმა, რომლებმაც ეს პროცესი გაიარეს, რეაბილიტაცია ფხიზლებმა გაიარონ, რაც საერთო არ გვაქვს.
არსებობს 12 ნაბიჯი, სადაც ადამიანები მიდიან და პროცესს გადიან, ვიღაცისთვის ეფექტურია და ვიღაცისთვის ნაკლებად, მაგრამ მაინც საჭირო და მნიშვნელოვანი სერვისია.
ასევე, არსებობს რამდენიმე ორგანიზაცია, თუმცა სრულიად უფასო აქედან არც ერთი. უფასო მხოლოდ რეაბილიტაცია კი არ გვაქვს, უბრალოდ ფსიქოლოგიც კი არ არსებობს უფასო“, – აღნიშნავს ლაშა აბესაძე.
მისი თქმით, საბოლოო ჯამში, ეს ყველაფერი ერთმანეთთან ბმაშია, რადგან ყველა სარეაბილიტაციო მომსახურება ამბულატორიული
იქნება ეს თუ სტაციონარული, დეტოქსიკაციის შემდეგ უნდა მოხდეს, პრობლემა კი პირველ რიგში, დეტოქსის პროგრამაშია, რადგან მომსახურების ფასები დაახლოებით 3800-იდან 4800 ლარამდე მერყეობს:
„რეალურად კი, დეტოქსიკაცია უმნიშვნელოვანესია, რადგან პაციენტმა ეს უნდა გაიაროს იმისთვის, რომ ე.წ აბსტინენციის სინდრომი არ ჰქონდეს“, – თქვა ლაშა აბესაძემ და ყურადღება ქალი მომხმარებლების შემთხვევაში არსებულ ბარიერებზე გაამახვილა:
„ქალებთან დაკავშირებით ჩანაცვლებით თერაპიებზე არავითარი
განსხვავებული კრიტერიუმები არ არსებობს, თუმცა, მათ შემთხვევაში, კიდევ სხვა ტიპის სტიგმა არსებობს.
არ მინდა რამე დისკრიმინაციულად ვთქვა, მაგრამ როცა ქალი სერვისის მისაღებად ცენტრში მიდის და იქ 10-20 კაციანი რიგი ხვდება, ეს მისთვის ცალკე დისკომფორტია, რის გამოც
შეიძლება ხშირად, საერთოდ არ მივიდეს.
ამდენად, ჩემი აზრით, მნიშვნელოვანია, ვიდრე სტერეოტიპები არ
დაიმსხვრევა, მათთვის სხვა შესასვლელი არსებობდეს, რათა უფრო მეტი ქალი ჩაერთოს და სწორად გამოიყენოს თერაპიული კურსი.“ – აღნიშნა ლაშა აბესაძემ.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამების ბარიერებსა და პრობლემის შესაძლო გადაჭრის გზებზე შეკითხვებით, „ზიანის შემცირების საქართველოს ქსელი“ ჯანდაცვის სამინისტროს დაუკავშირდა, თუმცა, სამწუხაროდ, უწყებაში აღნიშნულ საკითხებზე სასაუბროდ შესაბამისი დრო ვერავინ გამონახა.
ავტორი: სალომე სარიშვილი
