ჰეროინით ჩანაცვლების პროგრამა – საერთაშორისო პრაქტიკა და საჭიროება ქვეყანაში

ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამების მრავალფეროვნება ზიანის შემცირების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი გზაა. ყოველ შემთხვევაში, ასეთია როგორც დარგის ექიმების, ისე სათემო ორგანიზაციების ერთმნიშვნელოვანი შეხედულება. 

ამ ეტაპზე, საქართველოში არსებული ჩანაცვლებით თერაპიული პროგრამები ორი მედიკამენტის – მეტადონის ან სუბოქსონის (ბუპრენორფინი + ნალოქსონი) გამოყენებით ხორციელდება, თუმცა რამდენად შედეგის მომცემია აღნიშნული ოპიატებზე დამოკიდებული თითოეული ბენეფიციარისთვის, ამაზე მკაფიო პასუხი არ არსებობს. 

თანამედროვე მსოფლიო ზიანის შემცირების ახალ და მრავალფეროვან მეთოდებს ნერგავს, მათ შორისაა მაგალითად, ჰეროინით ჩანაცვლების პროგრამა, რომელიც უკვე რამდენიმე ქვეყანაში წარმატებით მუშაობს და შედეგის თვალსაზრისითაც საერთო სურათს მნიშვნელოვნად ცვლის.

• რას მოიცავს ჰეროინით ჩანაცვლების პროგრამა

როგორც არასამთავრობო ორგანიზაცია „ალტერნატივა ჯორჯიას“ დამფუძნებელი, ექიმი ნარკოლოგი, დავით ოთიაშვილი ამბობს, რამდენიმე ქვეყანაში, ჰეროინით ჩანაცვლების პროგრამა წარმატებულად დაინერგა.

მისი ინფორმაციით, 10-მდე ქვეყანაში ამ მხარდაჭერითი მკურნალობის გამოყენება წლებია დაიწყო და დღემდე მიმდინარეობს. კონკრეტულად რას გულისხმობს აღნიშნული მკურნალობის მეთოდი და ვისზეა მორგებული, ექიმი ნარკოლოგი საუბრობს:

„როდესაც ამ ქვეყნებში ნახეს, რომ ჩამანაცვლებელი პრეპარატები, მათ შორის მეტადონი სასურველ შედეგს ვერ იძლეოდა, იფიქრეს, რომ რაღაც სხვა უნდა ეცადათ და იმ ადამიანებს, ვისზეც არაფერმა, არც მეტადონმა იმუშავა, შესთავაზეს ის პრეპარატი, რომელზეც დამოკიდებულები არიან და რომელიც პრინციპში, მათი არჩევის პრეპარატია, ანუ, ჰეროინი. შემდეგ დაიწყეს ნელ-ნელა ამ მიდგომის შეფასება. იდეა მდგომარეობს იმაში, რომ ის გამოცდილების მქონე, ოპიოიდებზე მძიმედ დამოკიდებული ადამიანები, ვისთანაც არც ერთი მკურნალობა წარმატებული არ იყო, იმყოფებოდნენ ექიმისა და ექთნის მეთვალყურეობის ქვეშ და ექიმის მიერ დანიშნული, ქარხნულად დამზადებული ჰეროინი მიეწოდებინათ.

დღეს მონაცემებით, რაც მე მახსოვს, ეს ქვეყნები გახლავთ: გერმანია, შვეიცარია, ნიდერლანდები, ესპანეთი, გაერთიანებული სამეფო, კანადა, ავსტრალია, ბელგია“, - ამბობს დავით ოთიაშვილი.

მისი თქმით, აღნიშნული პროგრამის დანერგვის შემდეგ, ამავე ქვეყნებში მიდგომის კარგად შესწავლა მოხდა, რის შემდეგაც მისი შედეგიანობა დადგინდა:

„შედეგი გახლავთ შემდეგი: ამცირებს არალეგალური ნარკოტიკების მოხმარებასა და ამასთანავე, მნიშვნელოვნად ამცირებს დანაშაულს.

მინიმუმ აი ამ ორი ცვლადი გამოსავლის მიხედვით, ნამდვილად არის მნიშვნელოვანი, თუმცა ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანი და პრინციპულია, ხაზი გაესვას იმას, რომ ეს არ არის პირველი რიგის მკურნალობა, არ არის ყველასთვის - განვმეორდები: როდესაც სხვამ არაფერმა იმუშავა, ადამიანებს ამ მკურნალობას მაშინ სთავაზობენ“, - აღნიშნავს ექიმი.

• რამდენად დგას საქართველოში ჰეროინით ჩანაცვლების პროგრამის საჭიროება

ექიმი მიიჩნევს, რომ ერთმნიშვნელოვნად იმის მტკიცება, არის თუ არა დღეს ქვეყანაში ამ პროგრამის საჭიროება, რთულია:

„ზოგადად, რაც მუშაობს, ვიღაცისთვის მაინც შეიძლება იყოს სარგებლის მომტანი, ქვეყანაში ყველაფერი უნდა არსებობდეს - ეს არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის პერსპექტივიდან დანახული ზოგადი მიდგომა, ამიტომ იქნება ეს ჰეროინი თუ სხვა რაღაც, თუ სადღაც, ვიღაცას სარგებელს აძლევს, აქაც უნდა არსებობდეს. 

რა თქმა უნდა, საქართველოც არ არის გამონაკლისი და თუკი გერმანიაში არიან ადამიანები, ვისზეც მეტადონიც კი არ მუშაობს, ბუნებრივია, ჩვენთანაც არიან ასეთი ადამიანები, ამიტომ ეს მკურნალობა რომ ხელმისაწვდომი იყოს, ამ ტიპის ჯგუფი მხარდამჭერ პროგრამაში ჩასართველად პირველი სამიზნე იქნებოდა.

ამდენად, მოკლე პასუხი არის: რა თქმა უნდა, ზოგადი კუთხით დანახული უნდა იყოს, თუმცა ის რომ სხვა ქვეყნებთან შედარებით საქართველოში ამის საჭიროება განსხვავებულად მაღალია, ამის მტკიცება ნამდვილად არ შეგვიძლია“. - გვითხრა დავით ოთიაშვილმა.

• რას ფიქრობს თემი

სათემო ორგანიზაციების აზრი ამ პროგრამის ირგვლივ ცალსახაა. მათი ნაწილი მიიჩნევს, რომ არსებული რეალობიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია ჩანაცვლებითი პროგრამებისა და მათ შორის, მედიკამენტების მრავალფეროვნებაზე ხელმისაწვდომობა გაიზარდოს. 

როგორც თავად ამბობენ, ჰეროინით ჩანაცვლებითი პროგრამის მნიშვნელობაზე საუბრის დაწყება ზიანის შემცირების უმნიშვნელოვანესი გზაა, რადგან უშუალოდ ამ პროგრამას თავისი სამიზნე ჯგუფი ჰყავს:

სათემო ორგანიზაცია „რუბიკონის“ წარმომადგენელი, ზაზა ქარჩხაძე სწორედ იმ აუცილებლობაზე საუბრობს, რატომაც ჰეროინით ჩანაცვლების პროგრამის დანერგვაზე მინიმუმ საუბარი, აუცილებელია:

„მნიშვნელოვანია ქვეყანაში, ისევე, როგორც სხვა ევროპულ ქვეყნებში ეს სერვისი ხელმისაწვდომი იყოს, რადგან არიან პაციენტები, რომელთაც არ მეტადონის და არც ბუპრენორფინის მიმღებლობა არ აქვთ. 

კი, ეს ადამიანები ჩართულნი არიან მეტადონისა და ბუპრენორფინის პროგრამებში, თუმცა ეს პრეპარატები მათ მოთხოვნილებებს ვერ აკმაყოფილებს და იძულებულნი ხდებიან, რაღაც დაამატონ და ეს რაღაც ხშირ შემთხვევაში, ქუჩის ნარკოტიკებია. ზუსტად აქედან გამომდინარეა მნიშვნელოვანი არსებობდეს ჰეროინით ჩანაცვლების თერაპიის პროგრამა“, - ამბობს ზაზა ქარჩხაძე.

მისი თქმით, მსოფლიო პრაქტიკით სერვისის მიწოდების მეთოდი იგივეა და ამ პროგრამაში ჩართულ ადამიანებს სამედიცინო ჰეროინი მიეწოდებათ.

როგორც მანვე აღნიშნა, აღნიშნული პროგრამის საჭიროებაზე საუბარი სათემო ორგანიზაციებში დიდი ხანია დაწყებულია, თუმცა მნიშვნელოვანია მხარდაჭერა, რომელიც ისევ და ისევ საუბრითა და ადვოკაციითაა შესაძლებელი:

„ამ პროგრამის ადვოკაციას ვიწყებთ და რაღაც ნაბიჯები გადადგმულიც გვაქვს, რათა ქვეყანაში სერვისებისა და პრეპარატების მრავალფეროვნება დაინერგოს. 

რაც შეეხება უშუალოდ საჭიროებას, რა თქმა უნდა, ეს საკითხი ნამდვილად დგას, რადგან ძალიან ბევრია ისეთი ადამიანი, რომელსაც ეს სერვისი და კონკრეტულად აღნიშნული პროგრამა სჭირდება. 

სამწუხაროდ, კვლევის გარეშე მონაცემებზე საუბარი რთულია, თუმცა ჩემი სუბიექტური აზრით, ჰეროინით ჩანაცვლებით პროგრამას ქვეყანაში მომხმარებელთა 15-20% მაინც საჭიროებს“, - აღნიშნა „რუბიკონის“ წარმომადგენელმა.