რა მნიშვნელობა აქვს სრულყოფილ სარეაბილიტაციო პროგრამებს
„ჰგონიათ, დამოკიდებულების მოხსნის შემდეგ მკურნალობა მთავრდება, მაგრამ ზუსტად ამის შემდეგ იწყება პრობლემები“ - რა მნიშვნელობა აქვს სრულყოფილ სარეაბილიტაციო პროგრამებს
სარეაბილიტაციო თერაპიულ პროგრამებზე ინფორმაციისა და ხელმისაწვდომობის გაზრდა, ნარკომომხმარებელი ადამიანებისთვის ფხიზელი ცხოვრებისკენ წინ გადადგმული, უმთავრესი ნაბიჯია, თუმცა რამდენად სრულყოფილია ამ კუთხით არსებული მომსახურება ქვეყანაში, ცალკე მსჯელობის საგანია.
ერთი მხრივ, არსებობს სარეაბილიტაციო პროგრამა, რომელსაც სახელმწიფო აფინანსებს, თუმცა მეორე მხრივ, კანონმდებლობაში რჩება ხარვეზები, რაც არალიბერალურ ნარკოპოლიტიკასთან ერთად, მომხმარებლებს წინდაწინ უქმნის ბარიერებს, სრულად ვერ მიიღონ ან განაგრძონ სარეაბილიტაციო პროგრამებში ჩართვა.
-
რას ნიშნავს რეაბილიტაცია და არსებობს თუ არა სრულყოფილი მომსახურება
დამოკიდებულ პირთა რეაბილიტაციის ცენტრის - „თანადგომის“ პროგრამული მენეჯერი, ვაჟა კასრელიშვილი მიიჩნევს, რომ სარეაბილიტაციო პროგრამებთან დაკავშირებით, საკანონმდებლო ბაზაა მოსაწესრიგებელი.
მისი თქმით, რეზიდენტულ [იგულისხმება სადღეღამისო ცენტრები, სადაც რეაბილიტაცია მიმდინარეობს] რეაბილიტაციასთან დაკავშირებით, კანონმდებლობაში მსგავსი არაფერი არ არსებობს.
ხოლო, რაც შეეხება არსებულ სერვისს, როგორც კასრელიშვილმა გვითხრა, ამ ეტაპზე, სახელმწიფოს მიერ ე.წ დეტოქს პროგრამა ფინანსდება, რომლის გავლის შემდეგაც, ბენეფიციარებს შეუძლიათ, 1 თვიანი, 400 ლარით დაფინანსებული ამბულატორიული მომსახურებით ისარგებლონ:
„უკეთ რომ ავხსნათ: არსებობს რეზიდენტული და ამბულატორიული სარეაბილიტაციო ცენტრები, ამბულატორიულის შემთხვევაში, ადამიანები დღის ცენტრში, ადგილზე მიდიან, იღებენ გარკვეულ მომსახურებას და გარკვეული დროის განმავლობაში თერაპიას გადიან.
სახელმწიფოს მხრიდან ამბულატორიული სარეაბილიტაციო პროგრამები ე.წ დეტოქსის შემდეგ ხორციელდება, რომელიც 2 კვირიდან 1 თვემდე გრძელდება და 400 ლარით ფინანსდება, თუმცა როგორც გითხარით, ეს „დეტოქს“ კლინიკებში ხდება,“ - გვითხრა ვაჟა კასრელიშვილმა და განმარტა, რას მოიცავს უშუალოდ აღნიშნული პროგრამა:
„პროგრამაში გაწერილია დრო, რამდენჯერ შეუძლია ბენეფიციარს რეაბილიტაციის შემდეგ ექიმთან, თერაპევტთან კონსულტაცია და ა.შ, თუმცა, ეს ნამდვილად არაფერს ნიშნავს.
მათ პრობლემები ხვდებათ მანამდეც, ზოგადად, გამოყოფილია გარკვეული კვოტა და თუ ადამიანს სურს სახელმწიფოს დაფინანსებით „დეტოქსის“ პროგრამა გაიაროს, უწევს რამდენიმე თვე ლოდინი, უკეთეს შემთხვევაში, რიგში დგომა, 3 თვე გრძელდება“, - აღნიშნა კასრელიშვილმა.
მისი მოსაზრებით, ამ პროგრამის ძირითადი პრობლემა ისაა, რომ შედეგის შეფასება ჯეროვნად არ ხდება.
როგორც „თანადგომის“ წარმომადგენელმა დაამატა, „სულ არაფრის ქონას, რა თქმა უნდა, სჯობს არსებობდეს, რადგან ადამიანები, რომლებიც მწვავე ინტოქსიკაციასა და ფიზიკურ დამოკიდებულებას განიცდიან, ამ მდგომარეობიდან გამოჰყავს“.
„თუმცა, თუ ამ პროგრამის მიზანი ფხიზელ ცხოვრებაზე ორიენტირებული მდგომარეობაა, მხოლოდ დეტოქსით ამის მიიღწევა, კითხვის ნიშნის ქვეშაა, რადგან თუ მედიკამენტური მხარდაჭერა, მკურნალობა, თერაპიით არ მყარდება, ეს რთულად მისაღწევია.
ეს საკითხები პირდაპირაა მოცემული ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის, გაეროს ნარკომანიასა და ნარკოდანაშაულთან ბრძოლის ბიუროს „გაიდლაინებში“.
ანუ, რაც უფრო ხანგრძლივია „რემისია“, მით უფრო კარგი შედეგი გვაქვს იმ შემთხვევაში, თუ მედიკამენტურ მკურნალობასთან ერთად, პარალელურად თერაპიული პროცესია ჩართული“, - გვითხრა ვაჟა კასრელიშვილმა.
მისი თქმით, „დეტოქსის“ შემდგომ, როცა ადამიანი ფიზიკურ დამოკიდებულებას, „აბსტინენციის სინდრომს“ გადალახავს, სახელმწიფო 1 თვიან რეაბილიტაციას აფინანსებს, თუმცა როგორც მანვე აღნიშნა, 1 თვე არაფერს ნიშნავს, რადგან თერაპიისთვის ეს მეტისმეტად ხანმოკლე პერიოდია.
„როგორც უკვე აღვნიშნე, რაც უფრო ხანგრძლივია ადამიანის თერაპიულ პროგრამებში დარჩენა, მით მეტია „რემისიის“ და ნაკლებია „რეციდივის“ შესაძლებლობა.
სწორედ ეს არ ფინანსდება და ძირითადად, ან ცალკეულ პროექტებშია, რომელიც დონორი ორგანიზაციებიდან ფინანსდება/ხორციელდება ან ფრაგმენტული ხასიათი აქვს და ფასიანია.
სხვა ტიპის სარეაბილიტაციო მომსახურებები კერძო სექტორისა და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიერ ხორციელდება. კერძო სექტორში ეს მომსახურება ფასიანია და რამდენიმე, თითზე ჩამოსათვლელი რეზიდენტული სადღეღამისო ცენტრებია.
საზოგადოებრივი ორგანიზაციებიდან მაგალითად ერთ-ერთი ჩვენია, რომელსაც სადღეღამისო ცენტრი გააჩნია, თუმცა, ეს მომსახურება ჩვენც დროებით შეჩერებული გვაქვს, რადგან დაფინანსება არ გვქონდა“, - ამბობს კასრელიშვილი.
„თანადგომის“ პროგრამული მენეჯერი ხაზს უსვამს, რომ გარდა ფასიანი მომსახურებისა, არსებობს ადამიანური რესურსის - სპეციალისტების პრობლემაც:
„ჩვენი ცენტრი მაგალითად კახეთის რეგიონში, კერძოდ კი, გრემში მდებარეობს, სადაც შესაბამისი სპეციალისტების - ფსიქოთერაპევტების მოძიება ძალიან გაგვიჭირდა.
თბილისიდან ჩაყვანილ სპეციალისტებს კი იმდენად დიდი სახელფასო ფონდი სჭირდებათ, რომ სერვისს კიდევ უფრო მეტად აძვირებს. გარდა ამისა, რთულია სათემო კონსულტანტების ადგილზე მოძიება. ფაქტობრივად, ამის შესაძლებლობა არ გვაქვს და ისევ თბილისიდან ჩაგვყავს“, - აღნიშნა ვაჟა კასრელიშვილმა.
-
რამდენად დიდია მოთხოვნა და საჭიროება
„თანადგომის“ წარმომადგენელს ასევე ვთხოვეთ შეფასება, რამდენად მაღალია დღეს სრულყოფილ სარეაბილიტაციო პროგრამებზე მოთხოვნა და დგას თუ არა საჭიროება, რაზედაც კასრელიშვილმა გვიპასუხა:
„მოთხოვნა, რა თქმა უნდა, არსებობს, მაგრამ რა საჭიროებაც არის, ის მოთხოვნა არ არსებობს. რას ვგულისხმობ ამაში: ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს დამოკიდებული ადამიანებისა და მათი ოჯახის წევრების ინფორმირებულობას და რატომ:
რადგან ადამიანებს ჰგონიათ, რომ ფიზიკური დამოკიდებულების, ე.წ ლომკის მოხსნის შემდეგ, მკურნალობა მთავრდება და პრობლემა ამოწურულია, მაგრამ ზუსტად ამის შემდეგ იწყება ძირითადი პრობლემები, რაც დაკავშირებულია ფსიქოლოგიურ და ქცევით დამოკიდებულებასთან.
ერთია, რომ ადამიანებს ინფორმაცია არ აქვთ შესაბამის პროგრამებს მიმართონ და მეორე: არ აქვთ ამ პროგრამებში ჩართვის ფინანსური შესაძლებლობა, ამიტომ ინფორმაციას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს.
თუ ადამიანს ფხიზელი ცხოვრება აქვს გადაწყვეტილი, ცხოვრება ნარკოტიკების გარეშე, ასეთ შემთხვევაში, მსგავსი პროგრამების გავლა, აუცილებელია“, - დასძინა კასრელიშვილმა.
მისი მოსაზრებით, გარდა ამისა, ცალკე საკითხია კანონმდებლობის ხარვეზები და რადგანაც არსებული პოლიტიკით, დანაშაულები, რომლებიც ნარკოტიკების ფლობასთან, მოხმარებასთან ან ასოცირებულ დანაშაულთანაა დაკავშირებული, აუცილებელია ამ ადამიანებს ნაცვლად პატიმრობისა, ალტერნატიული საშუალებები შევთავაზოთ:
„მაგალითად მკურნალობა, რომ ადამიანს საშუალება ჰქონდეს, მიიღოს გადაწყვეტილება და აირჩიოს. ეს გამართლებულია, როგორც ფინანსური თვალსაზრისით, ისე შედეგის კუთხით.
ციხე არასოდესაა ის დაწესებულება, რომელიც ამ პრობლემას აგვარებს. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ რეაბილიტაცია-თერაპია ამ ადამიანებისთვის სტრესია, რადგან ახალ ცხოვრებას იწყებენ, ხოლო როცა ინფორმაციის ნაკლებობა აქვთ, უჭირთ გადაწყვეტილებამდე მისვლაც კი.
ცხოვრება ნარკოტიკების გარეშე - რჩება მრავალი თავისუფალი დრო, რომელიც არ იციან სად და როგორ გაატარონ. ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანია, რეაბილიტაციის შემდგომი ეტაპი - რესოციალიზაციაა, რაც პირდაპირ დასაქმებას უკავშირდება.
რაღაცები, რა თქმა უნდა, უკეთესობისკენ შეიცვალა, აღარ ხდება იმდენი ქუჩის ნარკოტესტირება, დაკავება, პატიმრობის ნაცვლად პირობითი სასჯელია, თუმცა კანონმდებლობაში რჩება ხარვეზები და ამ გზის გავლისთვის, ჯერ კიდევ ბევრი რამაა გასაკეთებელი“. - გვითხრა ვაჟა კასრელიშვილმა.
ავტორი: სალომე სარიშვილი
