„მომხმარებელთა თემის ჩართულობა გადამწყვეტია“ - ბენეფიციარები ჩამანაცვლებელი პრეპარატის ხარისხის გაუარესებაზე შიშობენ

მეტადონით ჩანაცვლებითი პროგრამის ბენეფიციარები პრეპარატის ხარისხის გაუარესებაზე შიშობენ და მისი შესყიდვის პირობებთან დაკავშირებით შეკითხვები აქვთ. 

როგორც ორგანიზაცია „ნარკოტიკების მომხმარებლები ჰუმანური ნარკოპოლიტიკისთვის“ წარმომადგენელი ზაზა ქარჩხაძე ამბობს, მედიკამენტის შემსყიდველმა უწყებამ - ჯანმრთელობის ეროვნულმა სააგენტომ გამოცხადებულ ტენდერში ისეთი კრიტერიუმები  გაწერა, სადაც პრეპარატის ხარისხს ნაკლები ყურადღება დაეთმო. აღნიშნულმა კი შესაძლებლობა მისცა მიმწოდებელს, დაბალი ხარისხის მედიკამენტით მონაწილეობა მიეღო  ტენდერში და დაბალი ფასის გამო გამოცხადებულიყო გამარჯვებულად. 

„ტენდერიდან ამოღებული ჰქონდათ პუნქტი, რომელიც უზრუნველყოფს ხარისხს. ამან მისცა მათ შესაძლებლობა, შესყიდულიყო ინდური წარმოების წამალი, რომელიც, ჩვენი ინფორმაციით, ევროპულ ბაზარზე არაა რეგისტრირებული. 

ახლა ვცდილობთ, გავწიოთ ადვოკატირება, რომ მომავალ შესყიდვაზე ეს შემთხვევები დაზღვეული იყოს და აღარ განმეორდეს“, - ამბობს ზაზა ქარჩხაძე.

სახელმწიფო შესყიდვის სააგენტოს ვებგვერდზე არსებული ოფიციალური ინფორმაციით, 2023 წელს აღნიშნულმა სახელმწიფო დაწესებულებამ მეტადონის შესყიდვა გამოაცხადა და მასში შპს „დამოკიდებულების სამედიცინო მართვის ცენტრმა“ გაიმარჯვა. როგორც ხელშეკრულებაში ვკითხულობთ, შესყიდული მედიკამენტის წარმოშობის ქვეყანა ინდოეთია, მწარმოებელი კომპანია კი „რუსან ფარმა“.

ამ კომპანიასთან ერთად ტენდერში მეორე პრეტენდენტიც მონაწილეობა - ALKALOID AD SKOPJE, თუმცა ფასთა შორის სხვაობის გამო, სატენდერო პროცედურები ამ კომპანიასთან აღარ გაგრძელდა. აღსანიშნავია ისიც, რომ 2022 წელს მსგავსი ტენდერი სწორედ ამ კომპანიამ მოიგო. მაშინდელ სატენდერო დოკუმენტაციაში ვკითხულობთ, რომ მათი პრეპარატის წარმოშობის ქვეყანა არის ჩრდილოეთ მაკედონია. იურიდიულად მწარმოებელი ქვეყანა სლოვენია. 

როგორც ამ ორი წლის ტენდერების ანალიზის შედეგად იკვეთება, 2023 წელს გამოცხადებულ სატენდერო დოკუმენტაციაში აღარ არის დაკონკრეტებული/დეტალიზებული მოთხოვნა საკითხზე - ლიცენზიასთან, აკრედიტაციასთან, სტანდარტებთან, ხარისხის შესაბამისობასთან და სხვ. 

სწორედ ამ პუნქტების ამოღებაზე აქვს დასმული შეკითხვა მეორე პრეტენდენტსაც, თუ რატომ ამოიღეს ხარისხთან დაკავშირებული მოთხოვნები, მათ შორის წამლის აღიარების დოკუმენტები ევროპის მედიკამენტების სააგენტოდან (EMA) და სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციისგან (FDA), რაზეც ჯანმრთელობის ეროვნული სააგენტო პასუხობს:

„გაცნობებთ, რომ თითოეული ტენდერი შედგენილია ინდივიდუალურად, შემსყიდველის საჭიროებებიდან გამომდინარე არსებული მოთხოვნების შესაბამისად“, - ვკითხულობთ მათ პასუხში. 

სწორედ ამის გამო სათემო ორგანიზაციები ჯანდაცვის სამინისტროს წერილობით მიმართავენ და შესასყიდი პრეპარატების კრიტერიუმების გაწერის პროცესში ჩართულობას მოითხოვენ. ეს ეხება როგორც მეტადონის, ასევე სუბოქსონით ჩანაცვლების პროგრამას. 

„მოგეხსენებათ, რომ აერთიანებს 26 წევრ არასამთავრობო ორგანიზაციას და წარმოადგენს ერთიან ეროვნულ პლატფორმას ზიანის შემცირების პოლიტიკის და პროგრამების ეფექტური განხორციელებისა და ადვოკატირებისათვის. თანამშრომლობს რა საერთაშორისო და ადგილობრივ ორგანიზაციებთან, ის ასევე ორიენტირებულია წევრი ორგანიზაციების საჭიროებათა გამოვლენაზე, ნარკოტიკების მომხმარებელთა თემის გაძლიერებასა და მათი უფლებების ადვოკატირებაზე. 

ქსელის წევრი სათემო ორგანიზაციები, რომელთა წარმომადგენლები ასევე არიან ჩანაცვლებითი თერაპიის ბენეფიციარები, გამოხატავენ შეშფოთებას ბოლო წლებში ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამებისთვის შესყიდული მედიკამენტების ხარისხის და ასევე პრეპარატების უწყვეტად მიწოდებასთან დაკავშირებით. გამომდინარე აქედან, ისინი გამოხატავენ სურვილს ჩაერთონ იმ სამუშაო ჯგუფის/კომისიის მუშაობაში, რომელიც წინასწარ განსაზღვრავს შესასყიდი ჩანაცვლებითი მედიკამენტების სატენდერო პირობებს და ასევე მათ სარეზერვოდ შესასყიდ რაოდენობას უწყვეტად უზრუნველყოფის მიზნით.

გამომდინარე აქედან, მოგმართავთ თხოვნით ნარკოტიკების მომხმარებელთა თემი ჩართოთ ჩანაცვლებითი თერაპიის მედიკამენტების შესყიდვასთან დაკავშირებული კონსულტირების/დიალოგის პროცესში, რათა მათ მიეცეთ საშუალება დააფიქსირონ საკუთარი აზრი გამოცდილებიდან გამომდინარე და დამყარდეს უშუალო კავშირი თემის წევრებსა და გადაწყვეტილების მიმღებ პირებთან და პოლიტიკის შემქმნელებთან“, - ვკითხულობთ ჯანდაცვის სამინისტროსადმი მიწერილ წერილში. 

როგორც „ზიანის შემცირების საქართველოს ქსელის“ წარმომადგენელი კახა კვაშილავა ამბობს, ამ კორესპონდენციაზე სამინისტროდან პასუხი არ მიუღიათ. მისი თქმით, საკითხი აქტუალობას არ კარგავს და ჯანდაცვის სამინისტროს ხელმეორედაც მიმართეს იგივე თხოვნით.

მისი განმარტებით, საუბარია იმაზე, რას უნდა აკმაყოფილებდეს და როგორი ხარისხის უნდა იყოს მედიკამენტი, ეს ყველაფერი კი მუშავდება მანამდე, სანამ ტენდერი გამოცხადდება - სატენდერო წინადადების მომზადების ეტაპზე. და ბენეფიციარებიც სწორედ ამას მოითხოვენ, რომ ამ კრიტერიუმების შემუშავების პროცესში თავადაც მიიღონ მონაწილეობა, რათა პრეპარატის ხარისხი მისაღები იყოს.  

კვაშილავა ასევე იხსენებს  ჩანაცვლებით პროგრამებთან დაკავშირებით არსებულ შესაძლებლობას - საზედამხედველო საბჭოს ფორმატის გამოყენებას, სადაც ბენეფიციარებს ექნებათ შესაძლებლობა, წვლილი შეიტანონ კრიტერიუმების განსაზღვრაში. 

„ჩანაცვლებითი პროგრამით მკურნალობა და მასთან დაკავშირებული საკითხები ქვეყანაში რეგულირდება 2014 წლის ბრძანებით. ამ ბრძანებაში 2022 წელს შევიდა ცვლილება, რის საფუძველზეც ჯანდაცვის სამინისტრომ შექმნა საზედამხედველო საბჭო, რომელიც განსაკუთრებულ შემთხვევებში მოქმედებს ხოლმე. ეს საკითხი, რაზეც ჩვენ ახლა ვსაუბრობთ, სწორედ რომ განსაკუთრებული საკითხია - როდესაც ბენეფიციარები უჩივიან პრეპარატის ხარისხს და ამიტომაც მოვითხოვთ, რომ პროგრამის მოსარგებლეები იყვნენ ჩართულნი პროცესში“, - ამბობს კვაშილავა. 

კვაშილავა ამბობს იმასაც, რომ ჩანაცვლებით პროგრამასთან დაკავშირებით ქვეყანაში ისედაც ბევრი ბარიერი არსებობს (გეოგრაფიული ხელმისაწვდომობა, პროგრამაში ყოველდღიურად მისვლის მოთხოვნა) და სახელმწიფომ უნდა იზრუნოს იმაზე, რომ ბენეფიციარებს მოტივაცია არათუ დაეკარგოთ, არამედ პირიქით, პროგრამაში ჩასართავად მათ დამატებითი მოტივაცია გაუჩნდეთ.

სტატიაზე მუშაობის პერიოდში შეკითხვებით მივმართეთ ჯანდაცვის სამინისტროს შესყიდული პრეპარატის ხარისხთან დაკავშირებით, ასევე ბენეფიციარების მოთხოვნაზე - ჩაერთონ კრიტერიუმების ჩამოყალიბების პროცესში. მათგან პასუხი არ მიგვიღია.

ავტორი - ნათია ამირანაშვილი