ნარკოპოლიტიკა და მისი გავლენა ჯანდაცვის სერვისებზე - კვლევის შედეგები

„მეტადონის ჩანაცვლებითი თერაპიის ბენეფიციარები, რომლებიც ამავდროულად არიან ზიანის შემცირების პროგრამით მოსარგებლეები, სერვისცენტრიდან გამოსვლის შემდეგ ხშირად ხდებიან პოლიციის მხრიდან დევნის ობიექტები... კანონმდებლობაში განხორციელებული ცვლილებების მიუხედავად, ზედოზირების შემთხვევაში სასწრაფო დახმარების ეკიპაჟთან ერთად პოლიციაც მიდის“, - ამის შესახებ საუბარია „ზიანის შემცირების საქართველოს ქსელის“ კვლევაში, რომელიც მიზნად ისახავდა გამოერკვია ნარკოპოლიტიკის გავლენა ქვეყანაში მოქმედ სხვადასხვა პროგრამის ბენეფიციარზე. 

კვლევის ავტორთა მიზანი იყო, შეესწავლათ სადამსჯელო კანონები, პოლიტიკა და მიდგომები რამდენად აშორებს ადამიანებს ჯანდაცვის სერვისებისგან, რამდენად ახდენს გავლენას პოლიციის საქმიანობის მანკიერი პრაქტიკა ნარკოტიკების მომხმარებლების მიერ მათთვის აუცილებელი და სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი სერვისების მიღებაზე. 

სანამ უშუალოდ კვლევის შედეგებზე გადავალთ, მოკლედ მეთოდოლოგიაზე: კვლევა ჩატარდა  ზიანის შემცირების სერვისცენტრების თანამშრომლების და ბენეფიციარების ჩართულობით საქართველოს 8  ქალაქში (თბილისი, ბათუმი, ქუთაისი, ზუგდიდი, თელავი, გორი, რუსთავი და ოზურგეთი). კვლევის ფარგლებში შემუშავდა კითხვარი, რომლის მიხედვითაც  ჩატარდა ინტერვიუები. ინტერვიუსთვის რესპონდენტებად შერჩეული იქნენ ცენტრების ხელმძღვანელები, სოციალური მუშაკები, მობილური ამბულატორიის პერსონალი და ბენეფიციარები. კვლევის მონაწილეთა რაოდენობა შეადგენდა 48 რესპონდენტს. მათი გამოკითხვა ტარდებოდა ელექტრონული საშუალებების გამოყენებით. 

რა ვითარება გამოვლინდა კვლევით?

რესპონდენტების 20% უთითებს, რომ ზიანის შემცირების სერვისცენტრთან პოლიციელების თვალთვალი ბოლო ერთი წლის მანძილზე არ შეუნიშნავთ, თუმცა იყო ცენტრიდან გასული ბენეფიციარის უსაფუძვლო ჩხრეკის რამდენიმე შემთხვევა.

გამოკითხულთა 24% ადასტურებს სერვისცენტრიდან გასული ბენეფიციარისთვის პოლიციის თანამშრომლის ადევნების ფაქტს. სერვისცენტრში ან მის მიმდებარედ ბენეფიციარის დაკავების მხოლოდ 2 შემთხვევას ჰქონდა ადგილი ბოლო ერთი წლის განმავლობაში. 

კვლევაში საუბარია ასევე ორი შემთხვევის შესახებ, როდესაც ბენეფიციარს პოლიციის თანამშრომლებმა ჩამოართვეს სახარჯი მასალები და ნალოქსონის ამპულა მიიჩნიეს საეჭვოდ, რის გამოც ისინი პოლიციის განყოფილებაში გადაიყვანეს.  

„ორივე შემთხვევაში პოლიციელების მიერ  საეჭვოდ იქნა მიჩნეული პრეპარატი ნალოქსონი, რომელიც ზიანის შემცირების ბენეფიციარებს გადაეცემათ ზედოზირების პრევენციისთვის.  პრეპარატს ჰქონდა ჩინური წარწერები, შესაბამისად  პოლიციის თანამშრომელმა ვერ შეძლო მისი წაკითხვა. წინა წლებში პრეპარატს დასახელება ეწერა ინგლისურ ენაზე, შესაბამისად მისი წაკითხვა შესაძლებელი იყო“, - ვკითხულობთ კვლევაში. 

აღსანიშნავია, რომ ორივე შემთხვევაში პოლიციის განყოფილების ხელმძღვანელები დაუკავშირდნენ ზიანის შემცირების სერვისცენტრის ხელმძღვანელს და როდესაც მიიღეს ინფორმაცია პროგრამის შესახებ, გაათავისუფლეს ისინი.

რაც შეეხება ზედოზირების შემთხვევებს, როგორც კვლევაში მონაწილე რესპონდენტები აღნიშნავენ, ზედოზირების დროს სასწრაფო დახმარებაში არ რეკავენ, ვინაიდან პოლიცია მიჰყვება სასწრაფო დახმარების მანქანას, მიუხედავად იმისა, რომ პოლიციისთვის შეტყობინების ვალდებულება ზედოზირების შემთხვევაში სამედიცინო პერსონას არ აქვს. ამის მიზეზად ბენეფიციარები უთითებენ 112 -ს ცენტრალიზებულ სისტემაზე.

გამოკითხული ბენეფიციარების განმარტებით, ზიანის შემცირების სერვისცენტრში მისვლა და სერვისის მიღება ნარკოტიკის მოხმარების კრიმინალიზების პირობებში რისკის შემცველი ნამდვილად არის. 

რა უნდა გამოსწორდეს?

კვლევის შედეგებზე დაყრდნობით, ავტორები რამდენიმე მნიშვნელოვან გამოწვევაზე მიუთითებენ და ხელისუფლებას მათი გამოსწორებისკენ მოუწოდებენ. 

მათი თქმით, მნიშვნელოვანია ზედოზირების შემთხვევებზე რეაგირებისთვის ბარიერების მოხსნა და ასევე, პოლიციის თანამშრომლების ცნობადობის გაზრდა ზიანის შემცირების პროგრამების შესახებ და მათი სენსიტიზაცია ნარკოტიკების მომხმარებელი თემის მიმართ;

რეკომენდაციებს შორის არის ინტერნეტ რესურსების გამოყენებით ზიანის შემცირების პრევენციულ ღონისძიებებზე ინფორმაციის გავრცელება; მუშაობა პოლიციასთან/ მედიასთან / ზოგად მოსახლეობასთან / ჯანდაცვის მუშაკებთან;

კვლევისა და რეკომენდაციათა ნაწილი ასევე ეთმობა ჩანაცვლებით თერაპიას. 

შედეგების მიხედვით, გამოკითხული ბენეფიციარების უმრავლესობა აღნიშნავს, რომ ბოლო პერიოდში სისტემატური ხასიათი მიიღო ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამების ბენეფიციარების სერვისცენტრის მიმდებარედ უკანონო ჩხრეკის/ დაკავების და  პოლიციაში გადაყვანის ფაქტებმა. 

„მეტადონის პროგრამის ბენეფიციარები გამოხატავენ წუხილს  პრეპარატის ხელზე გატანის შეზღუდვასთან დაკავშირებით, ასევე მნიშვნელოვან პრობლემად მიიჩნევენ სერვისი გეოგრაფიული ხელმისაწვდომობის მხრივ არსებულ გამოწვევებს და რაც ყველაზე მთავარია, უთითებენ ჩამანაცვლებელი მედიკამენტის დაბალ ხარისხზე, რასთან დაკავშირებითაც არაერთხელ მიმართეს შრომის,  ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს თუმცა ყველა მათი კომუნიკაცია დასრულდა უშედეგოდ“, - ვკითხულობთ კვლევაში.

აქედან გამომდინარე, „ზიანის შემცირების საქართველოს ქსელის“ რეკომენდაციაა, რომ მოხდეს ნარკოტიკების მომხმარებელთა თემის ჩართვა ჩამანაცვლებელი პრეპარატის შესყიდვის პროცესში და მათი რეკომენდაციების გათვალისწინება.

ასევე გაიზარდოს ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამის გეოგრაფიული ხელმისაწვდომობა.

ავტორი: ნათია ამირანაშვილი