ათეულობით ზედოზირებით დაღუპული ახალგაზრდა, არარსებული სტატისტიკა და სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველი ნარკოტიკები ბაზარზე
რა მექანიზმებია საჭირო ზედოზირების თავიდან ასაცილებლად
მას შემდეგ, რაც ნარკობაზარზე ახალი ფსიქოაქტიური ნივთიერებების ფართოდ გავრცელდა, მსოფლიოსთვის ზედოზირების პრევენციისა და მართვის საკითხი, კიდევ უფრო განსაკუთრებულად აქტუალური გახდა.
საგულისხმო გარემოებაა, რომ ისეთ პატარა ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა და სადაც ნარკომომხმარებელთა რიცხვი 50 ათასს აჭარბებს, ჯერ კიდევ არ არსებობს ზედოზირებით დაღუპულთა სტატისტიკური მაჩვენებელი, რაც პრობლემის გადაჭრის უმთავრეს გზას - მოვახდინოთ ზედოზირებით გამოწვეული რისკის დროული პრევენცია, კიდევ უფრო ართულებს.
უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ უკვე 22-ე წელია, რაც მსოფლიო „ზედოზირების შესახებ ცნობიერების ამაღლების საერთაშორისო დღეს“ სხვადასხვა კამპანიური ხასიათის ღონისძიებებით აღნიშნავს, თუმცა საქართველოში გარდა სამოქალაქო სექტორის აქტიურობისა, სახელმწიფო დონეზე მნიშვნელოვანი ღონისძიებები ნაკლებად თვალსაჩინოა ან მეტიც, თითქმის არ არსებობს.
საერთაშორისო სტატისტიკის თანახმად, გლობალურად, ყოველ წელს, ზედოზირების შემთხვევების გამო, დაახლოებით 190 900 ადამიანი იღუპება; დარგში მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციებზე დაყრდნობით კი, საქართველოში ყოველწლიურად რამდენიმე ათეული შემთხვევა ფიქსირდება.
შემთხვევათა უმრავლესობა ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენას ექვემდებარება, თუმცა „ნალოქსონზე“ (ე.წ ნარკანი) არასაკმარისი ხელმისაწვდომობა, რეპრესიული ნარკოპოლიტიკით გამოწვეული შიში, დროულად დახმარების აღმოჩენის შანსებს ამცირებს.
-
არარსებული მონაცემები და ათეულობით ზედოზირებით დაღუპული
ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და ნარკომანიის პრევენციის ცენტრის, ნარკოლოგიური სტაციონარის ხელმძღვანელი, ნინო გონგლიაშვილი ყურადღებას სწორედ სტატისტიკური მონაცემების არარსებობაზე ამახვილებს და ამბობს, რომ არსებული ნარკოპოლიტიკის ფონზე, ამ მაჩვენებელზე საუბარი შეუძლებელია.
„ვიდრე სასწრაფო დახმარების ჯგუფს თან პოლიცია მიჰყვებოდა, (აღრიცხვა მხოლოდ ამ დროს ხდებოდა) იყო შემთხვევები, როდესაც ზედოზირების ფაქტის დროს, პაციენტს მარტო ტოვებდნენ, რადგან გარშემომყოფებიც მომხმარებლები იყვნენ და ბუნებრივია, პოლიციის შიში ჰქონდათ.
კარგი ის შემიძლია ვთქვა, რომ ეს წესი კანონის თანახმად შეიცვალა და ადამიანის სიცოცხლე უფრო აღმატებული გახდა, თუმცა სტატისტიკური მაჩვენებელი კვლავ არ არსებობს, რაც პრევენციისა და ცნობიერების ამაღლების კუთხით, ნამდვილად პრობლემას წარმოადგენს“, - ამბობს ნინო გონგლიაშვილი.
-
ზედოზირების მართვა და ხილული პრობლემები
ნინო გონგლიაშვილი იმ პრობლემებზე მიუთითებს, რომელიც დღეს არსებული რეალობის გათვალისწინებით, ზედოზირების თავიდან აცილებას კიდევ უფრო ართულებს და ამბობს, რომ პრევენციულ მექანიზმებზე მუშაობა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია:
მისი თქმით, პრობლემურია „ნალოქსონზე“ ხელმისაწვდომობა და ამასთან დაკავშირებულ გარკვეულ ღონისძიებებზე მუშაობა, მხოლოდ სამოქალაქო სექტორში ხდება:
„რაც შეეხება არსებულ პრაქტიკას, აუცილებელია „ნალოქსონზე“ ხელმისაწვდომობა გაიზარდოს, იყიდებოდეს აფთიაქებში და ადამიანებს ჰქონდეთ ამ პრეპარატის ფლობის უფლება.
ზოგიერთ ქვეყანაში ჯიბეშიც შეიძლება გქონდეს და სახლშიც შეიძლება იქონიო. ამჟამინდელი პრაქტიკით საქართველოში „ნალოქსონი“ აფთიაქში არ იყიდება, მხოლოდ სასწრაფო სამედიცინო ჯგუფს შეუძლია დახმარების გაწევა, თუმცა თუ გავითვალისწინებთ არსებულ მდგომარეობას, საცობებს და ბევრ სხვა მიზეზებს, ეს ნამდვილად არ არის კარგი პრაქტიკა, რადგან დახმარების დროული გაწევა ამ დროში შეუძლებელია“, - აღნიშნავს გონგლიაშვილი.
-
არსებული სერვისები და რისკები ეპიზოდურ მომხმარებლებში
ნინო გონგლიაშვილის მოსაზრებით, ცნობიერების ამაღლებისა და ამასთან, ზედოზირების რისკების თავიდან ასაცილებლად, მნიშვნელოვანია სხვადასხვა ტიპის სერვისების დანერგვა/განვითარება:
„სამოქალაქო სექტორის და კერძოდ, ა/ო „ალტერნატივა ჯორჯიას“ ძალისხმევით დედაქალაქში არსებობს სერვისი, ჯიხურების მსგავსი აპარატები, (სიგმა) სადაც განთავსებულია სტერილური საინიექციო მასალა, წყალი, ბამბა, ბინტი, ასევე ახალი „ნალოქსონი“, მოკლედ ყველაფერი იმისთვის, რომ მოხმარებისას ზიანი მაქსიმალურად იყოს შემცირებული და არ მოხდეს ინფიცირება.
თუმცა, გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია სერვისები დაიხვეწოს, რაც ცნობიერების ამაღლებასაც გულისხმობს“, - აღნიშნავს გონგლიაშვილი.
მისი ცნობით, პრობლემა დგას ე.წ კლუბური ნარკოტიკების მომხმარებლებში, რადგან ბაზარზე ბევრი გაურკვეველი სუბსტანცია გაჩნდა, რაც ზედოზირების რისკებს კიდევ უფრო ზრდის:
„მეტწილად ეს გახლავთ კუსტარულად დამზადებული ნარკოტიკები. შესაბამისად, რასაც ყიდულობენ, იმას არ იღებენ. დილერები ეუბნებიან, რომ ესაა MDMA, ექსტაზი, ამფეტამინი და ა.შ, სინამდვილეში კი სულ სხვა რამეს ყიდიან და ვიცით, ამის გამო რამდენი შემთხვევა, ლეტალურად დასრულდა.
ანუ, უკეთ რომ ავხსნათ: ის ეფექტი, რაც მომხმარებელს უნდა მიეღო - ეიფორია, აღგზნება, აქტიურობა სულ სხვა ეფექტით ჩანაცვლდა და ამან ძალიან ცუდი შედეგები გამოიღო“, - გვითხრა ნარკოლოგიური სტაციონარის ხელმძღვანელმა და იქვე დაამატა, რომ შემდგომი ანალიზების შედეგად, მომხმარებლებში მეტწილად „ფენტალინის“ კვალი აღმოჩნდა.
„ეს გახლავთ ოპიოიდების ჯგუფი, რომელიც იცით, რომ ასჯერ უფრო ძლიერია, ვიდრე მორფინი, ჰეროინი და ა.შ.
მით უფრო, როცა „კლუბური ნარკოტიკების“ მომხმარებლებს ოპიატებისადმი ტოლერანტობა არ აქვთ და ეს შემთხვევები ხშირია ეპიზოდურ მომხმარებლებშიც“, - თქვა გონგლიაშვილმა.
-
სასიკვდილო სუბსტანციები ბაზარზე
„ამ ეტაპზე ჩვენთან ძალიან აქტუალურია „ალფა PVP“, რომელიც უფრო აბაზანის მარილადაა ცნობილი, ზოგიერთ შემთხვევაში ამფეტამინსაც ეძახიან, თუმცა ეს არ გახლავთ ამფეტამინი, თითქოს მეტამფეტამინის ანალოგია, კათინონები, თუმცა ზუსტად არავინ იცის რა არის, რადგან არც ამის ანალიზი გაკეთებულა“, - ამბობს და ნარკომანიის პრევენციის ცენტრის წარმომადგენელი და ზედოზირებით გამოწვეულ ზიანზე საუბრობს:
„ფაქტია, რომ ეს ნივთიერებაც ზედოზირებების რისკებს ქმნის, რადგან იწვევს ძალიან დიდ აღგზნებას, პრაქტიკულად, ტვინის ქიმიას ცვლის და შესაბამისად, ხდება დოფამინის ძალიან დიდი დოზით გადმოტყორცნა. პაციენტებს თავი ღმერთი ჰგონიათ, ყველაფრის შემძლეები, სერიოზული ენერგია აქვთ და ბევრი შემთხვევა ყოფილა, როცა მომხმარებელი სიმაღლიდან გადამხტარა, რადგან ეგონა, რომ იფრენდა.
არის შემთხვევები, როდესაც სერიოზული შიშები და შფოთვები აქვთ, თითქოს მოსდევენ, სულ გარბიან, რაღაცას ეძებენ და ეს ხმები ძალიან დიდ ხანს მიჰყვებათ. ანუ, ჩვეულებრივი ფსიქოზური აშლილობა ემართებათ, რაც ძალიან საშიშია“, - გვითხრა ნინო გონგლიაშვილმა.
-
მკურნალობა და რეაბილიტაცია
როგორც მანვე გვითხრა, ნარკომანიის პრევენციის ცენტრში, პაციენტების მკურნალობა 2 კვირას გრძელდება და საკმაოდ რთულ პროცესს მოიცავს, რადგან მათ აქვთ „კომპულსიური ლტოლვა“, რაც ნიშნავს, რომ სხეულით და გონებით მომხმარებელი კვლავ ნარკოტიკისადმია მიდრეკილი:
„ამ ნივთიერების („ალფა PVP“) მოქმედება, როგორც თავად პაციენტები ამბობენ, 30 წუთს, 1 საათს გრძელდება, თუმცა ფაქტია, რომ ძალიან ხშირად იკეთებენ, მერე უძლურდებიან და ძალიან რთულ პროცესში შედიან: კრუნჩხვები, ძლიერი აღგზნებადობა, ინსულტები, ინფარქტები და რიგ შემთხვევაში, სუიციდებითაც კი სრულდება.
პაციენტის ჩვენთან მკურნალობა მხოლოდ ნებაყოფლობით ხდება, სხვა შემთხვევაში, თუკი ის ძალიან აგრესიულია და არ სურს მკურნალობის მიღება, უკვე ფსიქიატრიულში გადაჰყავთ, რადგან მიიჩნევა, რომ ასეთი პაციენტი სოციალურად საშიშია.
საერთოდ ნებისმიერ ლიტერატურაში წერია, რომ სტიმულატორებისა და ამფეტამინების შედეგად მიღებული ზიანის მკურნალობა, ფსიქო-სოციალური რეაბილიტაციაა, რადგან ფიზიკური ლტოლვა, რასაც ოპიატების მომხმარებლებში ე.წ ლომკას ვეძახით, ამ ჯგუფის მომხმარებლებში ნაკლებად ახასიათებს.
ამ შემთხვევაში უფრო, ფსიქოლოგიური პრობლემები ირთვება და მინდა გითხრათ, რომ დამოკიდებულებაც ძალიან სწრაფად ვითარდება. ჩვენ გვქონია შემთხვევა, როცა 2 კვირიანი მკურნალობის შემდეგ, რაც არასრულყოფილ დონეზე რეაბილიტაციასაც მოიცავს, გაწერის შემდეგაც კი, (მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ამის საწინააღმდეგო ნეიროლეპტიკებს ვუნიშნავთ და თითქოს შედეგიც აქვთ) 1 კვირის თავზე სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაუსრულებიათ“, - გვითხრა ნინო გონგლიაშვილმა.
-
პრევენცია და ფსიქოსოციალური რეაბილიტაცია
„ზოგადად, ნარკოლოგიაში რომ ავიღოთ რა არის მნიშვნელოვანი, ეს არის პირველ რიგში პრევენცია, შემდეგ მკურნალობა და დეტოქსიკაცია, რასაც ფსიქო-სოციალური რეაბილიტაცია მოჰყვება“, - ამბობს ნინო გონგლიაშვილი და იმ პრობლემებზე საუბრობს, რომელიც ამ მიმართულებით ქვეყანაში კვლავ გამოწვევად რჩება:
„ჩვენთან პრევენცია სუსტი რგოლია, ნელ-ნელა, ახლა და ახლა იწყებს მუშაობას, შემდეგ არის დეტოქსიკაცია და ეს რგოლი, თავისი სახელმწიფო დაფინანსებით, ძალიან კარგად მუშაობს და ბოლოს, რეაბილიტაცია, რომელიც საქართველოში არსებობს, თუმცა არასრულყოფილი ფორმით, რადგან შედის ფიზიოთერაპიის რამდენიმე და ფსიქოლოგის 4 სეანსი, რაც რასაკვირველია, საკმარისი არ არის.
ეს ღონისძიებები ძალიან მასშტაბური უნდა იყოს საიმისოდ, რომ შედეგი დადგეს. უნდა არსებობდეს რეზიდენტული დაწესებულებები, სადაც ეს ადამიანები იცხოვრებენ და ნელ-ნელა ფხიზელი ცხოვრების რეჟიმს დაუბრუნდებიან.
მსოფლიოში მიღებული პრაქტიკით უნდა ხორციელდებოდეს 12 ნაბიჯის პრინციპი, თუმცა ასეთი დაწესებულებები სახელმწიფო დაფინანსებით არ არსებობს და ისიც მისასალმებელია, რომ სამოქალაქო სექტორის აქტიურობით, რამდენიმე ასეთი რეზიდენტული კერძო ცენტრი გაიხსნა.
მართალია ძვირია, თუმცა, ფსიქო-სოციალურ რეაბილიტაციას ძალიან დიდი დრო: 6-იდან 12 თვემდე მაინც სჭირდება, ამიტომ ოჯახს ამ მძიმე პრობლემის დაძლევა, ყველაფრის ფასად უღირს“, - აღნიშნა გონგლიაშვილმა.
-
ზედოზირების პრევენცია - როგორია მსოფლიო პრაქტიკა
ნინო გონგლიაშვილს ვკითხეთ, რამდენად იცნობს მსოფლიო პრაქტიკას ზედოზირების თავიდან აცილებისა და მისი მართვის კუთხით, რაზედაც მან რამდენიმე მნიშვნელოვანი მაგალითი მოგვიყვანა:
„შემიძლია ჰოლანდიის მაგალითი მოვიყვანო, სადაც ძალიან კარგად არის დალაგებული ნარკოტიკების შემოწმების სერვისები.
ყველა კლუბთან, სადაც ნარკოტიკები იყიდება, იქვეა სერვისი, სადაც შეგიძლიათ შეამოწმოთ, რას იღებთ. ამასთანავე, შემოწმება ხდება კანალიზაციის წყლებით, შარდით იკვლევდნენ ბაზარზე არსებულ და ახალგაჩენილ ნივთიერებებს.
გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია საინფორმაციო კამპანიები, რომელიც ბევრ ქვეყანაში არსებობს და სადაც დატანილია ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ბაზარზე საშიში ნივთიერება გაჩნდა და საჭიროა სიფრთხილე“. - გვითხრა ნინო გონგლიაშვილმა.
ავტორი: სალომე სარიშვილი
