2021 წელს ტენდენციები ნარკოპოლიტიკის სფეროში

2021 წელს სახელმწიფოს მიდგომა ნარკოდანაშაულებზე კვლავ მკაცრია. ნარკოპოლიტიკის თემას, ფართო პოლიტიკურ ჭრილში, დაკარგული აქვს აქტუალობა და არც აღმასრულებელი და არც საკანონმდებლო ხელისუფლებისთვის არ წარმოადგენს პრიორიტეტულ საკითხს. 

სახელმწიფო არა არის მზად ნარკოპოლიტიკის ძირეულად გარდაქმნისთვის, რაზეც მიუთითებს კანონმდებლობაში არათანმიმდევრული ცვლილებები, რომელთა შედეგადაც, ერთი მხრივ, უმჯობესდება სახელმწიფოს მიდგომა ნარკოტიკის მომხმარებელთა მიმართ, მეორე მხრივ კი, პირიქით, არსებითად მძიმდება კონკრეტული ნარკოტიკული დანაშაულებისთვის დაწესებული ისედაც მძიმე სასჯელები.

აღსანიშნავია, რომ ნარკოტიკულ დანაშაულებთან ბრძოლა კვლავ რეპრესიული და არა ზრუნვაზე ორიენტირებული ინსტრუმენტებით მიმდინარეობს; 

კონკრეტულ ნარკოტიკულ დანაშაულებზე მაღალი სასჯელის კიდევ უფრო დამძიმება, მიუხედავად მისი კონტრპროდუქტიულობისა, კვლავ სახელმწიფოს ერთ-ერთ ძირითად მიმართულებად რჩება; 

 საჯარო დაწესებულებები არასრულყოფილად აწარმოებენ ნარკოდანაშაულებთან დაკავშირებულ სტატისტიკას;  

წინა წელთან შედარებით, 12%-ით გაზრდილია რეგისტრირებული ნარკოტიკული დანაშაულის რაოდენობა. სისხლისსამართლებრივი დევნა დაიწყო 3319   ნარკოტიკული დანაშაულის ფაქტზე, რაც 2020 წელთან შედარებით 10%-იან ზრდას წარმოადგენს, თუმცა მნიშვნელოვნად ნაკლებია 2019 წლის მაჩვენებელზე (6415 რეგისტრირებული დანაშაული); 

პირველი ინსტანციის სასამართლოებში 2021 წელს ნარკოტიკული დანაშაულებისთვის სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთა ყველაზე იშვიათად გამოიყენებოდა და ჯამში ბრალდებულთა 13%-ს შეუფარდეს. ეს მაჩვენებელი 2020 წელს 20%-ს შეადგენდა; 

დადებითი დინამიკა შეინიშნება ნარკოტიკულ შემოწმებაზე გადაყვანილ პირთა სტატისტიკაში. ნარკოშემოწმებაზე წარდგენილ პირთა რაოდენობა ყოველწლიურად იკლებს და 2021 წელს ტესტირებაზე გადაიყვანეს მხოლოდ 4225 პირი, რომელთა 60%-ზე მეტს დაუდასტურდა ნარკოტიკული საშუალების მოხმარება;

 შემცირებულია ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის როგორც 45-ე, ისე 451 მუხლის საფუძველზე ადმინისტრაციულ პასუხისგებაში მიცემულ პირთა ოდენობა. 2020 წელთან შედარებით (1093 პირი), ასკ-ს 45-ე მუხლის საფუძველზე, ადმინისტრაციული სახდელი დაეკისრა 719 პირს, რაც 34%-იან კლებას წარმოადგენს, ხოლო 451 მუხლის საფუძველზე სამართალდამრღვევად ცნეს 1313 პირი, შესაბამისად, აღინიშნება 36%-იანი კლება, წინა წელთან (2075 პირი) მიმართებით; 

 სახელმწიფომ ნაწილობრივ გაითვალისწინა ნარკოპოლიტიკის საკითხზე მომუშავე სათემო ორგანიზაციების მოწოდება და პრეპარატი „ნალოქსონი“, რომელიც ოპიოიდებით ზედოზირების დროს პირველად დამხმარე საშუალებას წარმოადგენს, შეიტანა ე.წ. „გადაუდებელი დახმარების ჩანთის“ პრეპარატების სიაში, რითაც გაზარდა ხელმისაწვდომობა აღნიშნულ მედიკამენტზე.

2021 წლის 1 დეკემბერს კი ძალაში შევიდა შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ ინიცირებული  კანონი, რომლის თანახმადაც შევიდა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომლითაც არსებითად დამძიმდა სასჯელი ნარკოტიკული საშუალებების გასაღებისთვის. აღნიშნული ცვლილებები ერთმნიშვნელოვნად ამკაცრებს ნარკოტიკული ნივთიერებების გასაღებისთვის დაწესებულ სანქციას (სსკ-ის 260-ე მუხლის მე-4, მე-5 ნაწილები), ასევე, კანონმდებელს შემოაქვს მე-7 ნაწილი, რომელიც „განსაკუთრებით დიდი ოდენობით“ და „ორგანიზებული ჯგუფის მიერ“ ნარკოტიკული ნივთიერების გასაღებისთვის კიდევ უფრო მკაცრი სანქციის დაწესებას ემსახურება.რაც შეეხება სისხლის სამართლის 261-ე მუხლში შესულ ცვლილებებს – ერთი მხრივ, ცალკე დანაშაულად გამოიყო ფსიქოტროპული ნივთიერების, მისი ანალოგის ან ძლიერმოქმედი ნივთიერების გასაღება და იგი გაიმიჯნა ასეთი ნივთიერების უკანონო დამზადება, წარმოება, შეძენა, შენახვა, გადაზიდვა-გადაგზავნისგან. 

აღნიშნული ცვლილება, ერთი მხრივ, წარმოადგენს პოზიტიურ სიახლეს, ვინაიდან მოხდა ფართო გაგებით შენახვისა და გასაღების გამიჯვნა, თუმცა მითითებულ დანაშაულზე გაორმაგდა თავდაპირველად არსებული სასჯელი, რაც მოქმედ ნარკოპოლიტიკას კიდევ უფრო რეპრესიულს ხდის. 

2021 წელს ნარკომანიასთან ბრძოლის უწყებათაშორისი საკოორდინაციო საბჭოს ფარგლებში, დაიწყო მუშაობა ახალ 2023-2030 წლების ნარკოპოლიტიკის ეროვნული სტრატეგიის შემუშავებაზე.

სახელმწიფოს მიერ 2021 წელს წამალდამოკიდებულებით დაავადებული პირებისთვის სამკურნალო პროგრამების განხორციელებისთვის გამოყოფილმა ბიუჯეტმა  შეადგინა 12 782 900 ლარი, აქედან სტაციონარულ დეტოქსიკაციასა და პირველად რეაბილიტაციაზე 2 326 100 ლარი და ჩანაცვლებითი თერაპიის განხორციელებაზე – 10 419 900 ლარი .

მკურნალობაზე მოთხოვნა -საქართველოში ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარებით გამოწვეული დარღვევების მქონე პირებისათვის ხელმისაწვდომია – ოპიოიდების აგონისტებით თერაპია (ოათ) და აბსტინენციაზე ორიენტირებული მკურნალობა, მათ შორის, დეტოქსიკაციური მკურნალობა. ოათ პროგრამები ხორციელდება ორი მედიკამენტის – მეთადონის ან სუბოქსონის (ბუპრენორფინი+ნალოქსონი) გამოყენებით, ხოლო აბსტინენციაზე ორიენტირებული მკურნალობა მოიცავს დეტოქსიკაციის პროგრამას  ხანმოკლე რეაბილიტაციის კურსით. ორივე ტიპის სერვისს ახორციელებენ როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო სამკურნალო დაწესებულებები. მეთადონით ჩანაცვლებითი თერაპია (მჩთ) ხელმისაწვდომია მხოლოდ სახელმწიფო სამკურნალო დაწესებულებაში, სუბოქსონით ჩანაცვლებითი თერაპია კი, ხელმისაწვდომია როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო სამკურნალო დაწესებულებებში. სუბოქსონით ჩანაცვლებითი თერაპიის ძირითადი წილი მოდის კერძო სამკურნალო დაწესებულებებზე. აბსტინენციაზე ორიენტირებული მკურნალობა ხელმისაწვდომია როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო სამკურნალო დაწესებულებებში.

პრევენცია - ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარების პრევენცია სახელმწიფოს მიერ შემუშავებული ნარკოტიკების ავადმოხმარების პრევენციის 2021-2026 წლის ეროვნული სტრატეგიის ერთ-ერთი საკვანძო საკითხია. სტრატეგიის იმპლემენტაციისა და დასახული მიზნების მისაღწევად მომზადდა ნარკოტიკების ავადმოხმარების პრევენციის 2022-2023 წლების სამოქმედო გეგმა. სტრატეგიის ცალკეული პრიორიტეტული მიმართულებები უკვე ხორციელდება საქართველოში.

ფსიქოსოციალური რეაბილიტაცია - სახელმწიფო ჯანმრთელობის დაცვის პროგრამის დაფინანსებით ხელმისაწვდომია მხოლოდ ხანმოკლე რეაბილიტაციის კურსი, რომელიც მოიაზრება როგორც დეტოქსიკაციური მკურნალობის კომპონენტი და არა როგორც ცალკე არსებული სარეაბილიტაციო პროგრამა. 2021 წლის მონაცემებით, საქართველოში ფუნქციონირებს ორი რეზიდენტული ტიპის სარეაბილიტაციო პროგრამა, კერძოდ, ა(ა)იპ საინფორმაციო სამედიცინო-ფსიქოლოგიური ცენტრი „თანადგომა“ და შპს ფსიქოსოციალური სარეაბილიტაციო ცენტრი „გამოსავალი“, რომლებიც ფოკუსირდებიან ნარკოტიკული საშუალებების მომხმარებლებზე.

პენიტენციალურ სისტემაში სპეციალური პენიტენციური სამსახურის №2, №8 და №18 (ქალთა) დაწესებულებაში მეთადონით ჩანაცვლებითი თერაპიის პროგრამა კვლავ ორი სახისაა, რაც გულისხმობს მეთადონის კლებადი დოზებით ხანმოკლე და ხანგრძლივ დეტოქსიკაციას. პროგრამით სარგებლობის ხანგრძლივობა არ აღემატება 9 თვეს. პროგრამა სრულად ფინანსდება სახელმწიფოს მიერ.. აღსანიშნავია, რომ არსებობს ინფორმაციის შეგროვებასთან დაკავშირებით გარკვეული ტიპის გამოწვევები, რომლებიც საჭიროებს აღმოფხვრას,

 ზიანის შემცირება-ზიანის შემცირების საქართველოს ქსელის ინფორმაციით, 2021 წელს სერვისები განახორციელა ცხრა (9) სუბკონტრაქტორმა ორგანიზაციამ საქართველოს ათ (10) ქალაქში როგორც სტაციონარულად, ისე ცხრა მობილური ამბულატორიის ბაზაზე. გარდა ზემოაღნიშნული ორგანიზაციებისა, სერვისები მიაწოდა სათემო ორგანიზაცია „მანდალამ“ და ზ. დანელიას სახელობის კავშირმა „თანადგომამ“. ეს უკანასკნელი მდებარეობს რუსეთის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიაზე 

2021 წელს ქსელი, სულ მცირე, ორი სერვისით მოემსახურა 35 650 ნიმ-ს და  2 455 ნიმ-ის პარტნიორსაც ქსელმა ჯამურად გასცა 4 067 150 შპრიცი.  ზედოზირების პრევენციის მიზნით დარიგდა 13 658 ნალოქსონი. ქსელის მიერ დაფიქსირდა ზედოზირების 766 შემთხვევა, რომელთაგან ფატალურად დასრულდა მხოლოდ 9 შემთხვევა.